از اوایل اسفندماه مردم استان گیلان همانند سایر نقاط کشور ، خود را برای برگزاری عید نوروز آماده می کنند و ابتدا شروع به تمیزکردن خانه های خودشان می پردازند که این کار را به زبان گیلکی<< دچین ، فچین>> می نامند. این خانه تکانی، 3 هفته و یا چهارهفته طول می کشدو تمامی وسایلی که در خانه موجود است جابجا و تمیز می شود.به باور مردم گیلان با این عمل تمامی نحوست و نکبت از بین می رود و در سال جدید با یک روحیه ی شاد کار را شروع  می کنند.

در روستاهای مناطق کوهستانی گیلان ( دیلمان ، اشکور سفلی ، اشکور علیا، شوئیل ، امام ، ملکوت ، خورگام ،عمارلو ، و…) ما شاهد زنان و مردانی هستیم که در ماه اسفند به تمیز کردن خانه های خودشان اقدام می کنند و این خانه تکانی فقط سالی یکبار در ماه اسفند به روش و اجرای مراسم ذیل صورت گرفته و به پیشواز عید نوروز می شتابند.

گله کار:

تزیین و پوشش دیورا و کف اطاق خانه های گیلان چنین نبود که هست، هر کس از هرجا می توانست خاک رس برمی بردارد و با مقداری آب (پوست شلتوک) به آن اضافه نموده و شروع به لگد کردن میکنند تا حالت ارتجاعی پیدا کند سپس از این گل با ماله ی چوبی به کف اطاق می کشند تا سطح آن جا را صاف و مسطح کنند و می گذارند تا خشک شود و بدلیل رطوبت چون دیر خشک می شود فقط سالی یکبار و شب عید اینکار را می کنندتا پستی و بلندی خاک کف اطاق همطراز شود.

عروس گوله:

عروس گوله از جمله کارهای نمایشی  بسیار جالب و دوست داشتنی محلی است که از شب چهارشنبه سوری به بعد ، در رشت و حومه های شهر ، شخصی راکه عروس گوله می گفتند لباسهای قشنگ محلی که بسیار زیبا تزئین شده اند می پوشاندند و باعده ای از کودکان که وی را همراهی میکردند به رقص و پایکوبی و دست فشانی پرداخته و شادی کنان می گفتند:

عروس گوله باوردیم جان دله باوردیم(یعنی عروس قشتگ و خوب وزیبا آوردیم . عرویسی که محبوب و مطلوب دلهاست)

نوروزخوانی در گیلان :

نوروز خوانها که در گذشته خبر دهندگان و پیام آوران نوروز بودند، امروزه در بسیاری از مناطق روستایی و کوهستانی گیل ودیلم کار خود را ادامه می دهند. و در نخستین روزهای ماه اسفند که معمولا در شب حرکت می کنند و فانوس و چراغی همراه دارند . از قانوس برای دیدن راه و ا ز چماق برای زدن حیواناتی نظیر سگها و شغالها استفاده می کردند و از محله ای به محله ی دیگر و ازخانه ای به خانه ی دیگر سر می زدند بنابراین نوروزخوانها در جلوی هر خانه شعرهایی برای خوشامد صاحبخانه می خواندند. مثلا دعا می کردند پسرهای خانه داماد شوند و روزی سعادت و  نیکبختی برای اهل خانه آرزو می کردند که صاحب خانه ها هم هدیه ای مانند تخم مرغ، برنج ، شیرینی ، پول و ….. به نوروز خوانها می دادند.

کاشتن سبزه :

ماه اسفند ، ماه کاشتن دانه و غله هاست. در استان سرسبز گیلان همانند سایر استانهای کشور ، کاشتن سبزه صورتی نمادین دارد. و رسم است که ده یا پانزده روز  مانده به سال نو در ظرفی ابتدا گندم ،عدس ، تخم شاهی ویا هر چیز دیگر را خیس کرده و پس از جوانه زدن در ظرفی ریخته و با دستمال نازک و نم داری می پوشانند تا سبز گردد و اعتقاد دارند که آگر چشم ناپاکی بر آن افتد ، سبزه رشد نمی کند و سبز نمی شود .مردمان گیلان مانند سایر هموطنان کشورمان سبزه را تا آخرین روزهای تعطیلات نوروز( یعنی سیزده بدر) نگه داشته و بعدآن را به آب روان می سپارند.

شیرینی پزان نوروز:

10 الی 15 روزمانده به سال نو ، اهالی ساکنین مناطق کوهستانی گیلان ، شروع به پختن شیرینی های رنگی می کنند ، ابتدا آرد را تفت داده و سپس روغن به آرد اضافه می کنند و در آخر شیره را افزوده و کاملا مخلوط می کنند و با رنگ بر روی شیرینی (حلوا) می کوبند. تا منسجم گشته و سپس دایره کوجک درست می کنند و شکر ، گردو و دارچین را نیز در آن می ریزند بعد در این مرحله دایره ی کوچک دیگری از حلوا را بر روی این مواد میگذارند و آن را می کوبندسپس حلوا را به چهارقسمت تقسیم می کنند.در منطقه ضیابر شکری حلوا درست می کنند و آن را به صورت بقچه تا می کنند ،اما در مناطق تالش به جای شکر از عسل استفاده می کنند . در بعضی از مناطق مثل لاهیجان وآستانه نوعی حلوا با آردبرنج  سرخ شده و شیر درست میکنند و یک نوع شیرینی یا حلوا با آرد و پودر کنجدو شیره ، همچنین نان های محلی تهیه نموده در سفره خود می گذارند البته بعضی ها بخصوص در روز اول نوروز به همراه نان برنجی ماهی سفید تنوری یا تخم مرغ رسمی آب پز از مهمانان پذیرایی می نمودند(البته الان بسیار کم این مورد بچشم می خورد).

چهارشنبه سوری:

یکی از رسوم دیرینه ی گذشته ما ایرانیان ،مراسم << چهارشنبه سوری >>که مقدمه ی نوروز است می باشد. که در عصر آخرین شب چهارشنبه سال بوته های خار،کلوش ها و یا هیزمهایی که از مناطق جنگلی جمع آوری کرده اند مشغل می کنند و از روی آن می پرندو در حال پریدن می گویند: سرخی تو از من ، زردی من از تو و در حین این عمل بشگون می گیرندو در بعضی مناطق مثل کوهستانهای تالش ، ماسال و.. نیز به آن کولی کولی چهارشنبه می نامند.و این شب درهفت نقطه و به طرف قبله دستهای کاه گذاشته و هنگام غروب آتش می زنند . و از آن می پرند و می گویند:کولی کولی چهارشنبه و یا در بعضی مناطق تفنگ شلیک می کنند و در سفره ی شام هفت نوع خورشت و خوراکی می گذارند مانند ماهی ، ترش تره ، فسنجان ، سبزی وسیرو سرکه و معتقدند باید در این شب حتما سبزی بخورند. عده ای از مردم این خطه دختران دم بخت را با جارو از خانه بیرون کنند و با  میانجیگری یکی از بستگان دختر را به خانه راه میدهند و معتقندند با اینکار در سال جدید دختر به خانه ی بخت میرود.

از دیگر مراسم در این شب قاشق زنی که بیشتر جوانان به درخانه همسایه ها می رفتند و با پنهان کردن روی خود خواستار هدیه از صاحبخانه می شدند مثل نقل ونبات وشیرینی .

در مناطق روستایی کوهستانی رسم شال اندازی مرسوم است که نوعی خواستگاری از دختر صاحب خانه راداشت که در گوشه شال مقداری شیرینی و آجیل به عنوان هدیه گذاشته و به صاحب خانه بدون معرفی خود می رفتند.

لباس عید:

در این سرزمین همانند سایر نقاط کشور مرسوم است که مردم لباسهای نو تهیه کنند و هنگام تحویل سال نو لباس نو به تن کنند در نتیجه پدران فرزندان را به بازار برده و برایشان لباس نو تهیه می کنند.

سفره هفت سین

یکی از آئین های نوروز پهن کردن سفره هفت سین است ولی اینکه چرا عدد هفت انتخاب شده سخن بسیار است .بطور کلی عددهفت عددی است مقدس به همین دلیل از این عدد در سفره ی نوروز استفاده می کنند. و از هفت رویدنی و فرآورده های کشاورزی می گذارند و اعتقاددارند گذاشتن روییدنیها برسر سفره برکت را زیاد می کند و اینها با حرف سین شروع می شودمانند : سیب ، سرکه ، سبزه ، سیر،سکه ، سمنو،سماق ، علاوه براینها قرآن کریم ،آئینه ، شمع تخم مرغ رنگ کرده شیرینی ،نقل ،ماهی قرمز می چینند و معمولا تا پایان روز سیزده این سفره گسترده است.

اهالی ماسال و تالش بر سرسفره ی هفت سین <<قیچی>> هم می گذارند و معتقدند هر کس که به دیدنشان می آبد بر قیچی کردن سبزه سفره هفت سین برکت زیاد می شود. خانواده های عزادار نیز سفره پهن نمی کنند.و فقط با خرما و چای از مهمانانشان پذیرایی می کنند.

زمان تحویل سال

در سرزمین سرسبز گیلان مردم با پوشیدن لباس نو (بخصوص کودکان ) به استقبال سال نو می روند .آنان با خواندن قرآن و با حضور در زیارتگاه ها و مکانهای مقدس و مساجد و حتی بر سرمزار منتظر شروع سال جدید می شوند. و حتی اگر عزیزشان جوان باشد بر سرمزار وی سفره هفت سین می گذارند. اگر شب باشد تا موقع تحویل سال بیدار می مانند و تمام چراغها وشمع سفره را روشن می کنند.

در بسیاری ازمناطق گیلان به خوشقدم و (( سبک پا)) اعتقاد دارند. از قبل شخصی را که می شناسند انتخاب می کنند و آن شخص پس از تحویل سال اولین فردی است که با گل و شکوفه و شاخه ای از شمشاد و آئینه قرآن و آب به خانه ی تک تک روستاییان می رود و گل شکوفه را ر طاقچه ای از خانه می گذارد و شمشاد را بر در خانه نصب می کند و آبی نیز درکنار در می ریزد و قرآن و آئینه و آب را بر سرسفره هفت سین می گذارد.

دیدو بازدید نوروز

مردم گیلان دیدو یازدید نوروزی را از صبح اولین روز بهار آغاز می کنند در مناطق شرق گیلان کودکان به طور دست جمعی به دیدن بزرگان می روند (البته در حدود  چهل  و پنجاه سال قبل) هر کودک کیسه ای به گردن می انداخت و با چوبدستی به دیدن بزرگان رفته و هدایایی چون تخم مرغ رنگ کرده ، شیرینی ، نقل ، پول عیدی را گرفته در کیسه می گذاشت. مردان در روز اول وزنان در روز دوم به دیدن بزرگان می رفتند.معمولا سفره ناهار در تمام خانه ها آماده پذیرایی از مهمانان است که اگر هنگام ساعت ظهر به خانه ای می رسند (چون دسته جمعی به دیدن بزرگان می روند) بعنوان مهمان در خانه ی همسایه ای برای صرف ناهار جمع می شوند.

تازه عروس ها نیز در صبح نوروز به دیدن پدرو مادر همسر آینده خود می روند وعید راتبریک می گویند. اهل خانه در این هنگام گلاب می پاشند و تازه عروس عیدی خود را می گیرد . با هم سن و سالهای خود راهی می شود.

سیزده بدر

از روز دوازدهم فروردین مردمان سرزمین گیل و دیلم خود را برای برگزاری مراسم سیزده بدر آماده می کنند که تهیه ی غذا به عهده ی زنان خانواداه است. در روز سیزده بدر به دشت و صحرا و کوههای اطراف می روند و معتقدند بدین طریق نحسی سیزده را بدر می کنند.

در روستاهای لیل ، خرما ، اطاقور ، حاجی سر لنگرود و بسیاری از روستاهای جنگلی ، صبح روز سیزده بدر مردم و جوانان غذای ناهار خود را برداشته و با تفنگ و داس ، تبر و سگهای شکاری در میدان ده جمع می شدند و باهم به شالیزار ها می رفتند و با سرو صدای گلوله گرازها را از اطراف روستا دور می کردند.