کیاشهر (با نام سابق بندر فرحناز) در فاصله ۱۷ کیلومتری آستانه اشرفیه و تقریباً ۵۰ کیلومتری رشت قرار دارد.
مختصات: ۳۷°۲۵′۱۰″ شمالی ۴۹°۵۶′۵۶″ شرقی
در نیمهٔ نخست قرن نهم هجری حسن کیاده با دستور حسن کیا کارگیا بن سید حیدر کیا ساخته و به نام وی نامگذاری شد. در طول تاریخ در این محل درگیریهای متعددی رخ داده است. در گذشته بندر حسن کیاده با روسیه تبادلات تجاری داشته است. حسن کیا ده در سال ۱۳۰۹ شهر شد و یکی از دهستانهای بخش آستانهٔ شهرستان لاهیجان بود.
سفیدرود پس از پشت سر گذاشتن مسیری طولانی و با دو منشأ یکی شرق که از کوههای طالقان سرچشمه گرفته و دیگری غرب که از کوههای شمال زنجان سرچشمه میگیرد. سرانجام در محلی به دریای خزر سرازیر میشود که به آن بندر کیاشهر میگویند. سفیدرود که بزرگترین رود شمال کشور است، بندر کیاشهر را به شرق و غرب تقسیم میکند. در شرق کیاشهر عمده ادارات دولتی واقع شده و در غرب آن که اصطلاحاً به بالا محله معروف است، جمعیت محلی سکنی دارند. از مهمترین قسمتهای این شهر میتوان به ترک محله، گیلده محله، میانمحله، بالا محله و منطقه شهرک اشاره نمود. روستاهای بزرگی چون دستک، سالکده، لسکوکلایه و لب دریا و امیرکیاسر عمدتاً در شرق و جنوب بندرکیاشهر قرار دارند. منبع درآمد مردم این شهر عمدتاً کشاورزی و ماهیگیری است.
مرغوبترین برنج کشور در این منطقه عمل آوری میشود و در فصل صید بازار ماهی شهر رونق خاصی داشته و از اقصی نقاط کشور برای خرید ماهی عازم منطقه میشوند. خاویار کیاشهر از یکی از معروف ترین خاویارها در جهان است و بادام زمینی و سبزی و صیفی عمده کشاورزی مردم منطقه محسوب میشود. روزهای چهارشنبه در این شهر روز بازار عمومی است و کاسب کاران دوره گرد بساط خود را در این شهر میگسترانند.
در پایان رودخانه سفیدرود و در ریزشگاه آن به دریا و در سمت شرق و غرب آن پارک ملی بوجاق قرار گرفته که هر ساله و بخصوص در فصل زمستان پذیرای پرندگان مهاجر است. قسمت شرق تالاب دارای فضای مفرح با جاذبه توریستی و گردشگری طبیعی است و گذر یک پل چوبی از وسط آن، که به ساحل ماسهای دریا منتهی میشود، چشمانداز دلپذیری به این منطقه بخشیده است. در ابتدای مسیر منتهی به پل که از وسط شهر عبور میکند، هتل بزرگ دریا قرار دارد.
معمولاً بیشتر مسافران از مسیر شهرستان آستانه اشرفیه وارد این شهر میشوند ولی: از سمت غرب میتوان از بندرانزلی، زیبا کنار یا لشت نشاء و از سمت شرق میتوان لاهیجان- دهشال، لسکوکلایه، لب دریا، امیرکیاسر، یا لاهیجان، رودبنه، دهکاء و یا لنگرود، چمخاله وارد این بخش زیبای کشور شد. بهترین مسیر از سمت تهران برای رسیدن به کیاشهر بعد از پلیس راه رشت قزوین و سهراه سنگر و کمربندی لاهیجان به این سمت تغییر مسیر داده و پس از عبور از شهرهای سنگر، کوچصفهان، آستانه اشرفیه، به بندر کیاشهر خواهید رسید.
ساختمان شیلات
شیلات در بندر کیاشهر سابقه ای ۱۵۰ ساله دارد. کشور روسیه اولین پایگاه استخراج خاویار از دریای خزر را در این منطقه بنا نهاد .هم اکنون بناهای تاریخی خانه رئیس شیلات و ساختمانهای چوبی ساخت روسیه و سردخانه ای که علیرغم ۱۵۰ سال سن همواره فعال است از دیدنیهای این شهر محسوب می شود.
قدمت بندرکیاشهر (حسن کیاده) به قرن 8 و7 هجري قمري و سلسله آل کیا بر میگردد. حسن کیاده تا سال 1336تابع بخش آستانه و جزء شهرستان لاهیجان بود. در این سال از بخش آستانه جدا وخود بخش مستقلی گردید. بندر کیاشهر از گذشته یکی از مراکز مهم صید وصیادی در گیلان بوده و می باشد. درعصر قاجاریه به دلیل ایجاد گمرک وتاسیسات شیلات از رونق خاصی برخوردار گردید.
وجود بزرگترین رودخانه شمال ایران (محل زاداوری ماهیان خاویاری واستخوانی)سفیدرود ومرکز عمده تولید خاویار در سطح کشور، باعث شد از زمان قاجار روس ها و سرمایه داران روسی برای به دست آوردن ذخایر با ارزش جنوب کاسپین طمع و دست اندازی کنند. در سال 1876میلادی اولین قرارداد رسمی بین دولت ایران و لیانازوف روسی منعقد گردید و بندر کیاشهر (حسن کیاده) مورد توجه روسها قرار گرفت و تاسیسات بزرگ و مجهزی در کیاشهر بنا نهاد و آن را مرکز صیدگاه های مرکزی کرانه کاسپین برگزیدند. ساختمان قدیمی شیلات، دارای 100 سال قدمت است و یکی از جاذبه های تاریخی گردشگری شهر کیاشهر به شمار می آید. این اداره یکی از باسابقهترین ادارههای شیلات منطقه محسوب میشود .
شاید اولین شیلات در منطقه حاجی ترخان روسیه تاسیس شده باشد، اما در منطقه گیلان به خصوص انزلی، نیز شیلات سابقه طولانی دارد. گرچه سابقه شیلات در انزلی از حسن کیاده بیشتر است، اما از لحاظ تاسیسات و ابزارهای ماهیگیری حسن کیاده (کیاشهر) همیشه پیشرفتهتر بود. تاسیسات شیلات را معمولا روسها بنا کرده بودند. روسها چون دارای ابزارآلات پیشرفتهتری برای صید ماهی بودند، دولت ایران از آنها در بهرهبرداری از منابع دریایی استفاده میکرد. معمولا شیلات را یا به اتباع روس اجاره میدادند یا از آنها ابزارآلات میخریدند. برای فروش ماهیهای صید شده هم معمولا روسها بودند که پول خوبی میپرداختند.
استپان مارتی نوویچ لیانازوف تاجر ارمنی حاجی ترخان بود که سرانجام با حمایت دولت روسیه موفق به دریافت امتیاز بهرهبرداری از شیلات شمال شد. خانواده لیانازوف از دیرباز در کار داد و ستد، صید ماهی و خاویار بودند و از این راه ثروت سرشاری کسب کرده بودند. بزرگ این خانواده از طرف ایران لقب «مستشارالتجار» گرفته بود. او به کانهای نفت قفقاز نیز دست انداخته و از سهامداران عمده نفت آنجا شده بود.
لیانازوف که خود یکی از سرمایهداران و سهامداران عمده شیلات در حاجی ترخان بود، بلافاصله پس از دریافت امتیاز، اقدام به ایجاد تاسیساتی در سواحل مختلف دریای خزر کرد. او در ٥٢ نقطه ساحلی شعبه هايي تاسیس نمود و بهرهبرداری از تاس ماهی و ماهیان فلسدار را در تمام طول ساحل دریا و رودخانه آغاز کرد و چون از این کار سود سرشاری عایدش شده بود، سالهای بعد نیز اجاره را تمدید کرد. او تاسیسات وسیعی در سراسر سواحل شمالی به پا کرد که شامل کشتیهای مجهز به سردخانه، کارگاههای دود دادن و نمک زدن ماهی، واحدهای مسکونی، انبارها، تاسیسات اداری، راه، کارخانههای برق و تاسیسات دیگر بود. رابینو مینویسد: «لیانازوف مرکزی برای صید ماهی در غازیان تاسیس کرده است.»
اسکله کیاشهر
این اسکله در ساحل شمال غربی کیاشهر و در لابه لای تالاب بوجاق قرار دارد. در حاشیه آن اداره شیلات کیاشهر و سایر تأسیسات قرار دارند. این مکان شامل اداره تولید ماهیان خاویاری(صیدگاه شهداء ارژن) ، بندرماهیگیری متعلق به شیلات واحد حفاظت منابع آبزیان است. ساختمان اداره شیلات تازه تأسیس است که درحدود ۱۵سال در طبقات بنا شده و در شرق اسکله واقع شده است. در غرب اسکله، دهنه سفید رود قرار دارد. این مکان قدیمی ترین ایستگاه شیلات در گیلان بود. ماهیان خاویار زیادی صید می شد و خاویار استحصالی آن قابل توجه بود. زمان صید در دو مرحله انجام می گیرد:
مرحله اول از15بهمن تا30خرداد که ماهی ازن برون صید می شود و مرحله دوم از شهریور تا پایان آبان که تاس ماهی صید می شود.
در این صیدگاه علاوه بر شیلات، مردم عادي با استفاده از قلاب و بدون مانع صید می کنند. در واقع ساحل کیاشهر از این لحاظ داراي زمینه هاي بسیارمناسب براي طبیعت گردي است.
ازویژگی هاي دیگر صیدگاه، واقع بودن در کنار تالاب بوجاق ورودخانه سفید رود است.
نحوه استقرار و مکان یابی صیدگاه ، فعالیتهاي جاري صید و صیادي ، چشم اندازطبیعی و بکر تالاب و دریا ، وجود جنگل هاي طبیعی و دست کاشت ، قایق ها و کشتی هاي صیادي پهلو گرفته در ساحل و پرندگان فراوان و متنوع ازمواردي هستند که بر توان اکولوژیکی اسکله بري توسعه طبیعت گردي می افزایند.
یکی از جاذبه های گردشگری طبیعی و تفریحی بندر کیاشهر ، پل چوبی است که به طول یک کیلومتر از وسط تالاب بین المللی بوجاق عبور کرده تا به ساحل دریا برسد.
پل چوبی کیاشهر به قدر کافی محبوبیت دارد . از مشخصات این پل می توان به طول ۷۰۰ متری و عرض ۲٫۵ متری آن اشاره کرد . تالاب بندر کیاشهر ۲۰۰ هکتار وسعت دارد . این پل چوبی ساحل را به پارک جنگلی متصل می کند .
اتصال ساحل به پارک جنگلی موجب شده تا در هنگام عبور از این پل چوبی احساس شگفتی در شما ایجاد شود ، در دو طرف مسیر، نی زار های زیبایی را مشاهده می کنید که از تالاب بیرون زده و با ورزش باد ملایمی به این سو آن سو حرکت می کنند .
در کنار پل چوبی قایق هایی هستند که می توانید سوارشان شده و در تالاب و بین نی زار های تالاب قایق سواری کنید . در انتهای پل ، در کنار ساحل نیز امکانات رفاهی چون نمازخانه ، پارک کودک ، نمایشگاه صنایع دستی ، پیست موتور سواری در کنار ساحل و آلاچیقهای خانوادگی تعبیه شده که گردشگران می توانند در آنجا به تفریح و استراحت بپردازند .
ساحل کیاشهر ، ساحلی شنی می باشد که برای شنا بسیار مناسب بوده و تمامی امکانات لازم جهت شنا را دارا می باشد .
همجوار بودن دریا ، منطقه حفاظت شده بوجاق ، تالاب ، جنگل ، موجب شده تا این مکان هرچه بیشتر مورد توجه قرار گیرد و علاقه مندان بسیاری را به خود جذب کند .
بقعه آقاسید ابوجعفر:
نام این مکان زیارتی بقعه آقا سید ابو جعفر است، جد این سید به امام رضا میرسد؛ که محل آن در ورودی شهر از سمت غرب کیاشهر یعنی در مسیر جاده چمخاله بندرکیاشهر است.
به اعتقاد اهالی شخصیت مدفون در بقعه سید ابوجعفر، از فرزندان امام موسی کاظم (علیه السلام) و برادر امام رضا (علیه السلام) می باشد.
محل این بقعه در بندرکیاشهر خیابان امام خمینی می باشد.