لاهیجان یکی از بزرگترین،مهمترین، قدیمترین و زیباترین شهرستانهای گیلان است. موقعیت جغرافیایی این شهر در ناحیه کوهپایه ای که تپه ماهورهایی آن را به بوته های همیشه سبز چای در ردیف کاری های منظم هندسی پوشانده است، همراه با معماری بسیار زیبا و خانه های ویلایی با سقف ها و رنگ آمیزی متنوع، جلوه زیبایی به شهر بخشیده است وچون اطراف این شهر باز است و اراضی آن مرتفع تر از نقاط دیگر گیلان است، هوای آن سالمتر از سایر قسمتها می باشد. لاهیجان (به گیلکی: لاجؤن) مرکز شهرستان لاهیجان، بزرگترین شهر شرق استان گیلان و نود و پنجمین شهر پرجمعیت ایران است. این شهر در ناحیه کوهپایه‌ای قرار دارد و تپه‌ماهورهای آن را بوته‌های چای پوشانده است. همچنین، لاهیجان یکی ازشهر های گیلک نشین است و جاذبه های گردشگری طبیعی، تاریخی، و تفریحی زیادی دارد. این شهر در شرق سفیدرود و در ارتفاع ۴ متری قرار دارد. این شهر در سال ۲۰۰۶ با ۷۱٬۸۷۱ نفر جمعیت سومین شهر پرجمعیت گیلان (پس از رشت و انزلی) بوده و اكنون تخمين زده ميشود نزديك به ٢٢٠٠٠٠ نفر همراه با احتساب حومه جمعيت داشته باشد، گرچه زمانی شهر اصلی و مرکز اداری (دارالملک) کل ایالت و پایتخت تاریخی بیه پیش بود.
لاهیجان به معنای شهر ابریشم است. لاهیجان سابقا” به نام دارالامان معروف بوده و بعدها به نام لاهیجان المبارک نامیده شد و به علت قرار گرفتن در کوهپایه های زیبای البرز لقب پایتخت گردشگری جهان اسلام را به خود اختصاص داده است .
لاهیجان منطقه‌ای است که از شمال به دریای خزر، از شرق به لنگرود، از جنوب به دیلمان، از جنوب غربی به سیاهکل و از غرب به آستانه اشرفیه محدود می‌شود که در ۵۰ درجه و صفر دقیقه شرقی و در ۳۷ درجه و ۱۱ دقیقه شمالی عرض جغرافیایی قرار دارد. در سال ۱۳۸۹، جمعیت شهر لاهیجان ۱۶۶٬۱۹۱ نفر برآورد شده‌است. این شهر ساخته‌شده بر سرزمینی هموار و جلگه هایی است که حاصل رسوبات به جای مانده از رودهای گیلان است. از نظر موقعیت جغرافیایی و ویژگی‌های تاریخی یکی از شهرهای مهم گیلان به شمار می‌رود و مدت‌ها مرکز بخش بیه‌پیش گیلان بوده‌است.
نام لاهیجان در نقشه ادریسی به سال ۱۱۵۴ میلادی (۵۳۲ هجری شمسی)
نام لاهیجان در نقشه ادریسی به سال ۱۱۵۴ میلادی (۵۳۲ هجری شمسی)
لاهیجان از قدیمی‌ترین شهرهای گیلان است به طوری که در زمان اشکانیان دژی در ۶کیلومتری شهر به نام کهندژ وجود داشته است. این دژ تا زمان حملهٔ مغولان در قرن هفتم پابرجا بود که بعد آن رو به ویرانی نهاد. پیش از اسلام شهر از سه بخش کهندژ، شهرستان و بازار تشکیل می‌شد که در سال ۷۰۹ه. ق (یا در ۷۰۵ه. ق) با حمله اولجایتو ویران گشته و ۲۰ سال بعد در سال ۷۲۹ه. ق از نو بنا شد. تا قرن چهارم بیه پیش (سرزمین شرق گیلان که لاهیجان را شامل می‌شود) تابع سلسله‌های دیلم بود که زمانی بر منطقه حکم می‌راندند. تازه از اول قرن چهارم هجری بود که مرکزیت منطقه از کوه به جلگه منتقل شد. سپس لاهیجان به قلمرو خاندان کوتم (در منطقه رانکوه)، که بنیانگذارش ناصرالدین حسن بن علی اطروش (متوفی به ۳۰۴)، شیعه زیدی را به بیه پیش آورد. پیوست (بیه پس، غرب سفیدرود سنی ماند). متعاقباً شاخه‌ای از یک خاندان محلی، ناصروند، بود که بر شهر حکم راند و علیه قوای الجایتوی ایلخانی در ۷۰۶ مقاومتی بی ثمر را ترتیب داد. به هرحال این خاندان پس از سقوطش با دختر یک سردار مغول وصلت کرد و بر دیگر امرای گیلان سروری یافت. در این زمان لاهیجان به همراه فومن، در غرب، شهر اصلی گیلان بود. «شهری بود با اندازه قابل توجه؛ ابریشم زیادی در آن تولید می‌شد و برنج و ذرت در آن کشت می‌شد، و همچنین پرتقال و مرکبات و دیگر میوه‌های مناطق گرم». لاهیجان اولین عصر طلایی خود را در قرن نهم، در پی دوره‌ای از جنگ‌های خونین با بیه پس، در قرن هشتم، تجربه کرد. حکمرانی خاندان ناصروند پایان یافت و خاندان کیا جانشین آن شد که از ۶۸–۱۳۶۷ تا ۱۵۹۲ که گیلان ضمیمه تاج ایران شد، حکومت کرد.
شهرستان لاهیجان دارای دو بخش رودبنه و مرکزی و ۸ دهستان به نامهای رودبنه، دهستان شیرجوپشت، آهندان، بازکیاگوراب، لفمجان، چوشل ،لیالستان و لیل است. این شهرستان بر پایه آخرین سرشماری در سال ۱۳۸۵، دارای جمعیتی بیش از ۱۶۲٫۸۹۸ نفر بوده‌است که حدود نیمی از آن را جمعیت روستایی و نیم دیگر را شهری تشکیل میدهد.
شهرستان لاهیجان به دلیل تجدید تقسیمات متعدد در گیلان از ابتدای قرن بیستم به طرز قابل توجهی کوچک شده‌است. در تجدید نظر ۱۹۳۷ لاهیجان شهرستانی بود که همه شرق سفیدرود در گیلان را شامل می‌شد. در ۱۹۶۱ دو شهرستان به نامهای لنگرود و رودسر در این منطقه ایجاد شدند. در ۱۹۶۱ آستانه اشرفیه و سیاهکل که سابقاً بخشهای مستقلی در لاهیجان بودند شهرستان شدند. از آن زمان لاهیجان فقط شامل هفت دهستان با مساحت ۴۱۰ کیلومتر مربع (هفتمین شهرستان در گیلان از نظر مساحت و جمعیت کل ۱۶۱٬۸۱۹ شامل جمعیت روستایی ۸۶۳۵۴ (۵۳٫۴ درصد کل جمعیت) بوده‌است که تراکم جمعیت ۲۱۰ نفر در کیلومتر مربع را دارد.
لاهیجان هموار و جلگه‌ای بوده و از رسوبات ناشی از سفید رود بر جای مانده‌است. هموارترین نقطه جلگه لاهیجان در در بخشهای شمالی آن در مجاورت دریاست. از شمال به سمت جنوب بر ارتفاع افزوده می‌شود. بخش غربی کوه‌های البرز شرق و جنوب لاهیجان را در بر گرفته‌است که از آن جمله می‌توان به شیطان کوه، گمل و آهتا کوه اشاره کرد. شیب تند دامنه‌های کوه‌ها به سوی دریای خزر و شیب کم شان به سوی دره شاهرود است. گسل البرز که از لاهیجان شروع می‌شود تا جنوب گنبدکاووس ادامه دارد. در غرب لاهیجان، یک گسل چپگرد به نام گسل سفیدرود به طور شمال خاوری – جنوب باختری این گسل را جابه‌جا کرده‌است.
در تابستان اقلیم لاهیجان گرم و مرطوب است. در زمستان ابتدا بادهای گرم شدید می‌وزد و سپس برف می‌بارد. رطوبت نسبی ۷۶ تا ۷۹ درصد بوده و گاهی به صد درصد میرسد.
لاهیجان ۷ محله اصلی دارد. لاهیجان امروز در بخش جنوب شرقی در پای شیخان کوه (شیطان کوه) خود را می‌نمایاند و دیروز در محله‌هایی که نامشان یادآور روزگارانی است که لاهیجان تختگاه فرمانروایان بیه پیش بود. برخی از محلات لاهیجان بر پایه حرفه افراد آن نامگذاری شده‌است، همانند: میدان و شعربافان، خمیرکلایه و گابنه؛ و برخی بر پایه نزدیکی به عوارض جغرافیایی هماننده پرده‌سر؛ و برخی بر پایه نزدیکی به زیارتگاه‌ها بر پا شده‌اند و نام گرفته‌اند همانند: امیرشهید.
محلات اصلی
شعربافان، به گویش محلی شوراب محله گفته می‌شود که دارای قدمتی بسیار است و جزء یکی از محله‌های بزرگ شهر به حساب می‌آید که آیین و رسوم خاص خود را دارا است. عزاداری خاص این محل به نام کرب زنی در کشور شناخته شده است.
پردسر (پُردسَر), از قدیمی‌ترین محلات شهر لاهیجان بوده که دروازه ورودی شهر نیز محسوب می‌شود. وجود پل تاریخی ۷۰۰ ساله «پل خشتی» (خشته پل) گواه بر قدمت این محل دارد. کلمه (پُرد) در زبان و گویش گیلکی بمعنی پل است. چون این محله در مجاورت پل رودخانه لاهیجان سیم رود یا سیم جو بوده بنام پُردسَر (سرپل) معروف شده و نام گرفته‌است. پل مذکور بعدها چندین بار مرمت شده و هم اکنون بصورت یکی از زیباترین آثار تاریخی شهر در آمده‌است. محله پردسر به دلیل واقع شدن در مسیر پل تاریخی و دو پل بتونی مجاور آن که در واقع دروازه ورودی شهر هستند، از پرترددترین محلات لاهیجان است.
میدان (محله)
خمیرکلایه، به لهجه محلی خومرکلا گفته می‌شود و رابینو آن را خرما کلایه نوشته‌است. این محله که اولین و قدیمی‌ترین محله شهرستان لاهیجان است، در شمال غربی شهر لاهیجان قرار دارد و خانه حاکم شهر و اطرافیانش در این محله بود. نام این محله برگرفته است از خمیر و کلایه. کلایه یا کلاً و یا کل به معنی پهناور است. جا گرفته در گسترده‌ای پهناور که پسوند بسیاری از مکان‌ها در شرق گیلان است. واژه خمیر به معنای آرد آمیخته با آب است که از آن نان می‌پزند. برخی برآنند که نانواییهای بسیاری در این محله وجود داشته‌است؛ و برخی دیگر بر آنند که کلمه خومر به معنای سفالگر است و با نگرشی به ساختمان‌های شهر سبب نامگذاری را می‌توان یافت.
امیرشهید، این محله یکی از هفت محل اصلی لاهیجان بوده است. نام این محل در اصل آقا میرشهید بوده که به دلیل وجود بقعه امامزاده میر شهید محمد فیروزکوهی از بازماندگان سادات کیایی در این محل است. این محل که در گذشته اسکندر آباد نیز نامیده می‌شد، در گذشته خانقاهی داشته که پس از انقلاب خراب کرده و در محل آن حسینیه امروزی ساخته شده است. کاروانسرا و زائر سرایی داشته که مسجد محل را پس از تخریب زائرسرا در محل آن ساختند.
ابهام زدایی دربارهٔ کاروانسرابر، این محله در پاره غربی شهر لاهیجان قرار دارد و جزء محله‌های اصلی نمی‌باشد. این محله در گذشته به دلیل نداشتن مناره و گلدسته محله محسوب نمیشد و جزئی از محله خمیرکلایه می‌بود. (کتاب شهر من لاهیجان، استاد ادیب لاهیجی)
محلات فرعی
عبارتند از: جیرسر (شمال)، خیابان فیاض (مرکز شهر)، حسن بیگدشت (شمال غربی)، نخجیرکلایه (شمال شرقی)، حاجی‌آباد (غرب)، کاروانسرابر (غربی)، آسور ملی (میان محله‌های خمیرکلایه و کاروانسرابر)، جواهر پشته (در محله میدان و میانه شهر)، آقا سید محمد یمنی (جنوب)، کرد محله (محمله قرکلمای مهاجر) (جنوب میانه)، کوبیجار (جنوب شرقی)، محله نمک آبی (جنوبی‌ترین پاره شهر)، بوجایه (جنوب)، کوی زمانی (جنوب)، شهرک جانبازان (جنوب شرقی)، محله استخر (محله نوساز که بر سینه غربی شاه‌نشین کوه (شیطان کوه، شیخان کوه) یوسف آباد و… جای گرفته‌است،
دهستان‌ها
نوبیجار، بازکیاگوراب، لفمجان، لیالستان، لیل، شیرجه پشت، رودبنه، دره جیر، نخجیر کلایه، حاج سلیم محله، سپهر پشت، سیاگوراب، کوشال، آهندان و گورندان از دهستانهای لاهیجان هستند.
جاذبه های گردشگری تاریخی لاهیجان
در لاهیجان ۲۶ اثر تاریخی ثبت شده وجود دارد. چهار پادشاهان، بقعه شیخ زاهد گیلانی، حمام گلشن، مسجد اکبریه، بقعه متبرکه و باستانی آقا سید علی کیا (فرزند موسی کاظم) در روستای لیالمان، بقعه میر شمس الدین، بقعه امیر شهید، خانه صادقی و پل خشتی از مهمترین این آثار هستند که مورد بازدید علاقه‌مندان قرار می‌گیرند. آثار تاریخی لاهیجان به دلیل بی‌توجهی مسئولین در حال تخریبند. در هفت محله سنتی لاهیجان (خمیرکلایه، اردوبازار، زمیدان که چهارپادشاه هم خوانده می‌شود، گابنه، شعربافان، پردسر و کاروانسرا بر) بناهای ماندگاری به گذشته درخشان شهر ادای احترام میکنند. مقبره چهارپادشاه با درهای چوبی کنده کاری شده و نقاشیهای دیواری اش که به پایان قرن چهاردهم بازمی‌گردد و آرامگاه سید خرم کیا و دیگر فرمانروایان خاندان است، به همراه مسجد مجاورش نمونه‌ای شایان ذکر است. در سوی دیگر میدان، مسجد جامع که دیوارش کتیبه‌ای کنده شده بر مرمر دارد فرمانی از شاه سلطان حسین صفوی در شوال ۱۱۰۶ را بر خود دارد که روسپی گری، قماربازی، مصرف مواد مخدر و جنگ حیوانات را ممنوع میکند. شعرباف محله در مجاورت مقبره آقا سید محمد یمنی، که اصالتاً از یمن بود، علاوه بر شش سنگ قبر حکاکی نشده که توسط شش نارون سیبری احاطه شده قرار دارد. برخی مؤمنین پنج شنبه‌ها و جمعه‌ها برای نماز و نیایش در آنجا جمع می‌شوند. در ارتفاعات لاهیجان مقبره کاشف السلطنه قرار دارد و یک موزه چای از تلاشهای او برای این که لاهیجان پایتخت صنعت چای ایران شود تجلیل میکند. این شهر مقر شرکت سهامی چای ایران است که در ۱۹۵۶ تأسیس شده‌است. بقعه شیخ زاهد گیلانی که مربوط به قرن هشتم هجری است و در جاده لاهیجان – لنگرود واقع شده نامعمول‌ترین بنا در گیلان و هرمی چهار سو است.
از جمله بناهای تاریخی دیگر لاهیجان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
بقعه میر شمس‌الدین
مسجد اکبریه ساخته شده در ۱۲۳۹ به فرمان فتحعلی شاه
مسجد جامع لاهیجان
پل تاریخی سیمرود بر روی رود لاهیجان در محله پردسر، ساخته شده در ۸۹۲ ه ق و بازسازی شده در ۱۲۷۱ به دست حاجی قربان لاهیجی
بقعهٔ شیخ ابوالوجیه در روستای کهله بر در زاکله بر تابوت دان آن تاریخ ۹۴۸ ه ق را دارد
بقعه میر شمس الدین در اردوبازار که تابوت دان آن تاریخ ۱۰۱۷ ه ق را دارد
بقعه سید رضا داور کیا در بجاربنه که تابوت دان آن تاریخ ۱۰۱۸ ه ق را دارد
بقعه آقا سید علی بن موسی الکاظم در موتر محله نوبیجار به تاریخ ۱۲۲۴
بقعه آقا میر شهید در اردوبازار که باور بر این است که آقا سید احمد بن موسی الکاظم در آن مدفون است به تاریخ ۱۲۲۴
بقعه سید ناصرالدین بن موسی الکاظم در روستای گوکه به تاریخ ۱۲۳۵
بقعه آقا میر صادق در محله جیرسر به تاریخ ۱۲۴۲
بقعه آقا سید امیر کیا بن موسی الکاظم در روستای شیرجوپشت رودبنه به تاریخ ۱۲۴۲
بقعه آقا ابراهیم در محلهٔ گابنه روبروی مسجد اکبریه به تاریخ ۱۲۴۲
بقعه مراد دهنده در روستایی به همین نام
بقعه سید ابوجعفر بن علی الرضا معروف به بقعهٔ فوشا در محلهٔ سادات بارگو سرا
بقعه ملا میر شمس الدین در روستای لشیدان
بقعه سید حسن بن موسی الکاظم در روستای لفمجان
امامزاده آقا سید رضا کیا، بازمانده علی النقی متعلق به قرن هشتم هجری
امامزاده آقا سید حسین، بازماندهٔ موسی الکاظم. واقع در روستای دموچال، دارای بقعهٔ مستطیلی با چهار ایوان در چهار طرف و ستون‌های چوبی. نقاشیهای درون و بیرون بقعه صحنه‌های مذهبی را به تصویر می‌کشند.
آرامگاه کاشف السلطنه و موزه تاریخ چای ایران
آرامگاه کاشف السلطنه و موزه تاریخ چای ایران
موزه تاریخ چای ایران و آرامگاه کاشف السلطنه بنیان گذار صنعت چای ایران در لاهیجان یکی از نقاط بسیار دیدنی این شهرستان زیباست که هر ساله گردشگران و مسافران زیادی را به طرف خود جذب میکند.
به گزارش«لاهیجان»، لاهیجان یکی از قدیمی ترین و زیباترین شهرهای استان گیلان است که به «شهر چای» شهرت دارد زیرا چایکاری در ایران برای نخستین بار به همت « حاج محمد میرزا کاشف‌السلطنه چایکار » در سال ۱۳۱۹ هـ.ق در لاهیجان آغاز شد و به سرعت در این شهر و دیگر مناطق سواحل جنوبی دریای مازندران توسعه یافت.
موزه تاریخ چای ایران در شهرستان لاهیجان تنها موزه تخصصی چای در کشور است که صنعت چای ایران را از ابتدای ورود به کشور تا وضعیت فعلی اش به مخاطبان معرفی میکند.
مزار کاشف السلطنه روی تپه‌ای از چای که توسط وی در سال ۱۳۰۷ شمسی خریداری شده بود جای دارد، ابتدا بنا به وصیت کاشف‌السلطنه مزار وی که از مرمر سیاه بود بدون سقف و حفاظ و در میان بوته‌های چای قرار داشت اما اندکی بعد مقرر شد که دو درصد درآمد چای به ساخت مقبره‌ای درخور شأن او اختصاص یابد.
بنای مزار « پدر چای ایران » به سبک معماری غربی طراحی و ساخته شده است بدین ترتیب از سال ۱۳۳۵ شمسی بنای فعلی به سبک معماری غربی تهیه و به همت « انجمن آثار ملی » به شکل کنونی با اسکلتی از بتن مسلح و نمای سنگ تیشه‌ای طوسی رنگ با زیربنای ۵۱۲ متر مربع ساخته شد.
اولین کارخانه چای کشور به پیشنهاد کاشف السلطنه در مجلس تصویب شد، او کتابی هم تحت عنوان رساله دستورالعمل زراعت چای را به چاپ رساند.
آرامگاه شیخ زاهد گیلانی
آرامگاه شیخ زاهد گیلانی
بقعه شیخانور یا شیخ زاهد گیلانی مربوط به اواخر سده ۹ ه. ق. است و در شهرستان لاهیجان، روستای شیخانور واقع شده و این اثر در تاریخ ۵ دی ۱۳۴۷ با شمارهٔ ثبت ۸۲۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
بقعه شیخ زاهد گیلانی بنایی در روستای شیخانور در ۳ کیلومتری لاهیجان در استان گیلان است که بنا بر برخی منابع آن را مدفن شیخ تاج‌الدین ابراهیم ملقب به شیخ زاهد گیلانی از عرفاً و دراویش بزرگ و از استادان شیخ صفی‌الدین اردبیلی دانسته اند. این بنا دارای یک گنبد هشت ترک فیروزه‌ای بوده و در میان مزارع برنج و چای و جنگل احاطه شده است و از مقاصد گردشگری استان گیلان است.
حمام گلشن
حمام گلشن
حمام گلشن بنایی متعلق به دوران قاجار است که در محلهٔ میدان لاهیجان و در مقابل مسجد جامع لاهیجان و بقعهٔ چهارپادشاهان قرار دارد. این حمام که در زمان فتحعلیشاه احداث گردید، در گذشته دارای خزینه‌ها و حوضچه‌های متعددی بود ولی به دلیل امتداد خیابان، امروزه تنها نیمی از آن پا بر جاست.حمام گلشن در سال ۱۳۳۴ و با شماره ۱۴۴۲ به ثبت سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ایران رسیده است.
در گذشته این گرمابه دارای دو سربینه (رخت‌کن) بود: قسمت اول که ورودی های حمام به آن متصل بوده محل استفادهٔ افراد معمولی و سربینهٔ دوم که کوچکتر و از نظر ارتباط با هوای آزاد و سرد بیرون در امان بیشتری بود مربوط به افراد ثروتمند بوده است.
پل خشتی
پل خشتی
این اثر در تاریخ ۲۰ دی ۱۳۵۵ با شمارهٔ ثبت ۱۴۳۳ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. پل خشتی لاهیجان در شمال غربی لاهیجان در محله پرده سر قرار دارد و متعلق به دوره كیاییان است. در ساخت مجدد این پل در زمان قاجاریه، حاجی جعفرخان بنا را تعمیر كلی كرد. طول این پل 50 متر و عرض آن 4/5 متر و ارتفاع آن 11 متر است. پل دارای دو دهانه بزرگ با طاق جناقی است. در قسمت پایه میانی، پل سیل برگردان وجود دارد. پل دارای یك سطح عابر روی مسطح و دو سطح شیب دار جانبی است كه با سنگ قلوه ای، سنگ فرش شده است. مصالح بنا آجر قرمز رنگ ، آهك و ساروج است. در سال های اخیر این پل مورد مرمت قرار گرفته است.
اين پل در 10 کيلومتري شمال غربي شهرستان لاهيجان، بر روي رودخانه سيم رود ساخته شده و به گواهي منابع تاريخي، بناي اوليه آن، از آثار اواخر قرن نهم هجري است. مير ظهيرالدين مرعشي در کتاب « تاريخ گيلان و ديلمستان » در ذکر وقايع سال 892 ه. ق و احداث پل ، مطالبي نوشته که چکيده آن بدين شرح است : « در اين سال ، جناب” مولانا نعمت الله طبيب” که در علوم متداول علامه دوران و اعجوبه زمان بود، رغبت نمود به رودخانه اي که مشهور و ملقب است به سيم رود ، بر گذر شهر لاهيجان مبارک ، احداث پلي از خشت و سنگ و آهک بفرمايند. توقع فرموده که به طلب استاد يعقوب بناي روياني نزد ملوک کلارستاق خلد ملکهم بفرستند تا حاضر گردد ، در آن مهم مبارک شروع نمايد.
بنابر توقع فضايل مآبي ، اشاره شد که به طلب حرفت مآبي بفرستند. بنابر امر اعلي ، استاد يعقوب را حاضر ساختند و اسباب آن عمارت را حکمت پناهي ، خرج بسيار کرده ، مهيا ساخته بود. روز شنبه دوازدهم جمادي الاول موافق آبان ماه قديم را بنياد آن عمارت عالي کردند و از جانب مشرق و مغرب دو طاق بزرگ و در وسط طاقين ، يک طاق کوچک برآوردند. غره محرم سنه 892 آن عمارت صورت تتميم پذيرفت. » پل مزبور در دوره قاجار مرمت و بازسازي شده است. بناي پل کنوني به طول 64 متر شامل دو چشمه اصل و دو چشمه کوچکتر در طرفين اين دو چشمه اصلي است. عرض دهانه هاي اصلي 40/13 متر و ارتفاع آن از سطح آب حدود 9 متر و عرض دهانه هاي کوچک 5 متر و ارتفاع آنها از سطح زمين نيز تقريباً در همين حد بوده که بعدها با رسوبات انباشته شده است. قوس هر چهار دهنه به صورت جناغي اجرا شده است. بر روي پايه هاي مياني پل اتاق هايي تعبيه کرده اند که از طريق درگاه هاي طاقداري به طرفين پل راه پيدا مي کنند.
اين اتاق ها تنها براي کاهش وزن وارده بر پايه ها و نيز صرفه جويي در مصالح ايجاد شده و براي اطراق و استراحت درنظر گرفته نشده است. سطح گذرگاه پل از ميانه به طرفين داراي شيب است و جان پناهي در کناره هاي گذرگاه به ارتفاع 80 سانتيمتر از آجر و گچ ساخته اند. فاصله ميان دو جان پناه يعني عرض پل، بدون درنظر گرفتن پي جان پناه ها، 70/4 متر و طول پل 70 متر است. در نماي پل و بين دهانه هاي اصلي يک رديف طاق نما به ارتفاع 30 و عرض 20 سانتيمتر کار کرده‌اند که زيبايي خاصي به نماي پل بخشيده است. قسمت پايين پايه با قطعات سنگ به اشکال منظم ساخته شده و مستقيماً بر روي کف رودخانه قرار گرفته است. پايه مياني در اين قسمت داراي موج شکن مثلثي است ؛ اما در قسمت بالاتر ، موج شکن مدور آجري دارد. در امتداد لبه شمالي دهانه بزرگ ، ديواري از آجر در کنار رودخانه ساخته اند تا آب را به داخل دهانه هدايت کند. قسمتي از پل که در جنوب قرار مي گيرد ، دست خورده و تعميري است. در ساخت اين پل از آجرهايي به ابعاد 5/4×21×21 سانتيمتر استفاده شده است. پل سيم رود که از شکيل ترين پل هاي گيلان است ، به شماره 1433 به ثبت تاريخي رسيده است.
خانه محمد صادقی
خانه محمد صادقی
خانه محمد صادقی مربوط به دوره قاجار است و در لاهیجان، خیابان حافظ، کوچه توکلی واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۴ آذر ۱۳۵۴ با شمارهٔ ثبت ۱۴۹۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
خانه محمد صادقی از بناهای مسكونی دوره قاجاری است كه در بافت قدیمی شهر لاهیجان قرار دارد. ساختمان آن دارای یك تالار و یك شاه‌نشین با تاق گنبدی و سقف مقرنس‌كاری شده و اُرُسی‌های مشبك است. اتاق‌های جنبی آن نیز تزئینات نقاشی و گچ‌بری دارد. تزئینات این بنا، بسیار ظریف و استادانه اجرا شده و مشخصه معماری مسكونی دوره قاجاری در گیلان است. دو درِ ورودی آن به شاه‌نشین بنا مرتبط شده‌اند.
بالای درها، پنجره‌های مشبك نصب شده است. یك نوار مقرنس نیز، ایوان را كه دو ستون چوبی دارد، احاطه كرده است.
مسجد اکبریه
مسجد اکبریه
مسجد اکبریه یکی از مشهورترین مساجد استان گیلان و از بناهای مهم لاهیجان است. این مسجد در زمان فتحعلی شاه قاجار ایجاد شده‌است. سنگ نوشته مرمری به خط نستعلیق که بر دیوار ضلع شرقی مسجد جای دارد، بانی مسجد را حاج علی اکبر لاهیجانی نامیده‌است.
وضوخانهٔ مسجد در دو طبقه ساخته شده و هر طبقه دارای هشت ستون میانی است. از وضوخانهٔ طبقه همکف ، سه در بزرگ چوبی به شبستان باز می‌شود. هر دو وضو خانه دارای پوشش گنبدی هستند. مسجد اکبریه از دو قسمت وضوخانه و شبستان تشکیل شده‌است. در حاشیه شبستان و متن محراب کاشی کاری همراه با خطوط نسخ و مزین به آیات قرآنی دیده می‌شود.
این مسجد تاریخی در محله گابنه شهر لاهیجان واقع شده‌است.
مسجد چهارپادشاهان
مسجد چهار پادشاهان یا چهار پادشاه یکی از آثار تاریخی شهر لاهیجان و مدفن چهار تن از شاهان کیایی بیه پیش است. این اثر با شماره ۳۲۲ در تاریخ ۱۳۱۷/۰۸/۲۱ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است. این مسجد در ابتدای خیابان کاشف و روبروی مسجد جامع شهر لاهیجان و حمام گلشن قرار دارد.
این محل در ابتدا مرقد سید خور کیا (مقتول در سال ۶۴۷ ه. ق) بود و بقعه‌ای برای او ساخته شد که متصل به مسجد است و پس از آن سید علی کیا سال ۷۹۱ یعنی ۴۴ سال بعد رحلت کرد و در طرف چپ آن حجره، حجره‌ای دیگر ساختند و وی را در آن به خاک سپردند. پس از آن ۳۸ سال بعد رضا کیا پسر سید علی کیا را در کنار پدرش دفن کردند و چون در همان روز سید رضی کیا پادشاه گیلان رحلت کرده بود وی را در همان حجره دفن کردند.
نسبت این سادات به علی بن حسین امام چهارم شیعیان بازمی‌گردد. بخش اصلی بقعه توسط سید هادی کیا فرمانروای تنکابن که برادران اش را در سال ۷۹۱ در آن دفن کرد ساخته شده‌است. دومین تابوت‌دان قدیمی متعلق به سید رضی کیا، فرمانروای گیلان است که در ۸۲۹ درگذشت.
از اینجا این بقعه به نام چهار پادشاهان معروف است چون یکی از آنها سید رضی کیا پادشاه گیلان و سه نفر دیگر از اولیای مشایخ دین بودند و در ایران خصوصاً گیلان مرسوم بود که پیشوایان دین را پادشاه می‌نامیدند؛ لذا این سه نفر را نیز پادشاه خواندند و بدین جهت نام چهار پادشاه بر این مکان برگزیده شد.
مسجد جامع لاهیجان
مسجد جامع لاهیجان
مسجد جامع لاهیجان در محله میدان و در کنار بقعه چهار پادشاهان قرار دارد. این مسجد بنابر قولى یکى از قدیمترین مساجد لاهیجان است و به دستور کیا سلطان، محمد کیا در سال ۸۹۳ هجری قمری در مکان آتشکدهاى قدیمى بنا شده است. مسجد در سالهاى ۱۳۳۱ و ۱۳۷۰ هجری شمسی بازسازى و توسعه یافته است. در طرف غربى مسجد، مدرسه اى متصل به مسجد قرار دارد. در این مدرسه چاهى است که میگویند امام حسن علیهالسلام از آن چاه براى وضو ساختن آب کشیده است. مردم پول و طلا در چاه میاندازند و بر لبه آن شمع روشن میکنند.
بقعه پیرعلی
بقعه پیرعلی
گویند پیرعلی یکی از 5 پیر بزرگ شهر در زمان صفویه بود که مردم ارادت خاصی به وی داشتند. بنای اصلی بقعه از داخل 8 ضلعی است. اما از بیرون تقریبا مربعی است، سقف بقعه نیز گنبدی است و روی آن مثل تمامی بناهای دیگر در لاهیجان سفال پوش است. در کمربند داخل گنبد ابیاتی از هفت بند محتشم کاشانی نوشته شده است که تاریخ تحریر آن سال 1335 ه.ق است. تاریخ تحریر ادبیات روی گنبد نیز سال 1235 ه.ق است که مقارن با اوایل قاجاریه است، اما از زمان ساخت بقعه اطلاع درستی در دست نیست.
این بقعه در محله گابنه لاهیجان واقع شده است و به همراه تکیه حسینیه و مسجد، یک مجموعه را تشکیل می دادند.
بقعه چهل ستون
بقعه چهل ستون
روستای چهل ستون از روستاهای توابع استان گیلان واقع در شهرستان لاهیجان می باشد. روستای چهل ستون تحت پوشش دهستان آهندان شهرستان لاهیجان و در فاصله ۸ کیلومتری این شهر به طرف جنوب می باشد.
بقعه چهل ستون مدفن آقا سید ابراهیم از نوادگان امام موسی کاظم (ع) می باشد. بر اساس کتیبه موجود بر روی یکی از ستون های این بقعه شهادت (یا وفات) آقا سید ابراهیم به سال ۳۲۰هجری قمری تعیین گردیده است که تقریباً ۱۲ سال پس از شهادت حضرت امام رضا (ع) می باشد. بر اساس شواهد تاریخی شاید بتوان زمان شهادت این بزرگوار همزمان با کشتار سادات علوی دانست که منجر به پراکندگی سادات در جنگلهای استان گیلان گردید.
بقعه عاقلیه یا ملاعاقل
بقعه عاقلیه یا ملاعاقل
بهشت عاقلیه از آرامستانهای قدیمی شهر محسوب می‌شود که بقعه تاریخی ملا عاقل در آن واقع شده است. مجاورت این قبرستان قدیمی با رودخانه سیم رود و پل خشتی نمای زیبایی به این مکان داده است. این مکان اخیراً بدست عده‌ای از خیرین باز سازی شده است. بقعه عاقلیه در محله پردسر در قسمت غربی و در ورودی شهر لاهیجان قرار داشته و به فاصله ۴۰ کیلومتری از شهر رشت وافع شده است.
روستای لیلامان و بقعه متبرکه و باستانی سید علی کیا
روستای لیلامان و بقعه متبرکه و باستانی سید علی کیا
روستای زیبای لیالمان در شرق استان سرسبز گیلان، از توابع شهرستان لاهیجان و دهستان آهندان در فاصله حدود 4 کیلومتری لاهیجان واقع شده است.
این روستا از سه بخش رودپشت، لیالمان مرکزی و سوتی تشکیل شده است. شغل اصلی مردم روستا کشاورزی است.
موقعیت جغرافیایی: روستای لیالمان در عرض جغرافایی 37 درجه و 10دقیقه و 10ثانیه شمالی و در طول جغرافیایی 49 درجه و 58 دقیقه و 36 ثانیه شرقی در فاصله حدود 4 کیلومتری لاهیجان قرار دارد. این روستا از سمت شمال به روستای سادات محله آهندان، از جنوب به کوه لیالمان، از شرق به دهستان آهندان و از غرب به روستای سوخته کوه متصل است.
وضعیت آب و هوایی: لیالمان به علت نزدیکی به شهرستان لاهیجان تحت تاثیر آب و هوای معتدل این شهر قرار دارد اما گاهی به دلیل نزدیکی به کوه بارش باران به صورت رگبار درآن بیشتر از شهر لاهیجان و روستاهای شمالی آن است (به ویژه در فصل تابستان و زمان برداشت برنج).
در اکثر ماه ها بارندگی به طور مداوم در این منطقه وجود دارد. در فصل زمستان ارتفاع برف گاهی به 2 متر و در ارتفاعات منطقه به 3 متر نیز می رسد. از پدیده های بسیار جالب در این منطقه وزش باد گرم در چند روز از فصل زمستان است که در زبان محلی به آن “گرمش” میگویند. از قدیم معروف بوده که پس از “گرمش” هوا به طور ناگهانی سرد شده و احتمال بارش برف و باران وجود دارد. رطوبت هوا دراین روستا در طول سال بین 50 تا 95 در نوسان بوده و متوسط دمای هوا 17 درجه سانتیگراد است.
محصولات: در گذشته محصول اصلی روستای لیالمان چای و ابریشم بوده است. در سالهای اخیر با احداث کانال آب و افزایش زمینهای زیر کشت برنج و شاید مهمتر از همه بی مهری نسبت یه باغهای چای و تخریب آنها (به گفته کارشناسان چای ایران یکی از مرغوب ترین چای های جهان است) برنج رتبه اول را دارد. پیله ابریشم نیز سرنوشتی بهتر از چای ندارد و به طور محدود در این روستا به عمل می آید. از جهت کشاورزی خاک این منطقه به صورت جلگه ای و کوهپایه ای است.
از اماکن مذهبی روستا بقعه متبرکه آقا سید علی کیاء از فرزندان امام موسی کاظم(ع) می باشد که هر ساله زائرین زیادی از نقاط مختلف برای زیارت به آنجا می آیند و نیز مسجد جامع با شکوه محل که با همت والای اهالی ساخته شده و قبرستان محل که در حیاط بقعه و در کنار مسجد می باشد که مقبره 3 تن از شهدای والا مقام روستا نیز در آن قرار دارد.
آستان مقدس امامزاده میرشمس الدین (علیه السلام)
آستان مقدس امامزاده میرشمس الدین (علیه السلام)
آدرس :لاهیجان، بخش مرکزی، شهرلاهیجان، محله اردو بازار
آستان امامزاده میرشمس الدین (علیه السلام) در محله اردو بازار لاهیجان قرار دارد. زمین صحن و سطح بنای بقعه بصورت مستطیل بوده و شکل ظاهری آن از خارج چهار ضلعی و از داخل هشت ضلعی است. مدخل شرقی بنا با معماری خاص خود جلب توجه میکند. داخل حرم و بر روی قبر، صندوق چوبی و کنده کاری شده با دو کتیبه قرار دارد که نام صاحب قبر یعنی میر شمس الدین موسوی بن امام الکاظم علیه السلام و تاریخ اتمام کار صندوق یعنی سال 1018 بر آن حک شده است و بنطر میرسد مدفن یکی از سادات مرعشی باشد، دور تا دور حاشیه دیوار حرم کاشی کاری است و حاشیه بالای دیوار از داخل و خارج کتیبه هایی از گچ با خط خوش نستعلیق دارد.
بنای اصلی بقعه شامل ساختمانی آجری است که متصل به آن است. میان اتاق صندوقی چوبین مرقد را پوشانیده است. کار صندوق نوعی کار قاب گره است. ضریحی مشبک، ظریف و پرکار صندوق را احاطه کرده است. بر روی قسمتهایی از گره از رنگهای آبی و قرمز استفاده شده و نقوش گل و مرغ در اطراف ضریح چوبی به چشم می خورد. کف بقعه از کاشی سبز رنگ فرش شده و دور تا دور ازاره ای از کاشی گلدار که شامل 7 ردیف کاشی است ساخته اند. در ورودی بقعه جنوبی است و بالای آن خفنگی نورگیر است. در ورودی شرقی از آلومینیوم بوده که جایگزین در ورودی قدیمی شده است. بر هر یک از دیوارهای داخلی بقعه سه طاقنمای بلند با طاق جناقی تیز است. ابیاتی از هفت بند محتشم کاشانی در دو ردیف در بالای طاق نماها نوشته شده است و در پایین این اشعار، مجالس نقاشیهای مذهبی است. بیشتر این نقاشیها درباره جنگ و واقعه کربلا است. سقف بقعه واشان کشی و پل کوبی با درز پوش رنگین زده اند. بر دیوار داخلی مسجد متصل به بقعه نیز، صحنه های مختلفی از وقایع کربلا دیده می شود. لبه ایوان دو فیلپای هشت ضلعی است. پایین و بالای این فیلپاها چهار ضلعی است. انتهای شمالی این ایوان دیواری کشیده اند و پنجره ای رو به محوطه بقعه در آن نصب کرده اند. درازا و پهنای ایوان جنوبی همچون ایوان شرقی است و لبه آن دارای چهارفیلپا با همان مشخصات فیلپاهای شرقی است. بر بدنه خارجی دیوار بقعه، مجالس نقاشیهای مذهبی است که تنها بخشی از آن باقی مانده است، در حاشیه زیر سقف ابیاتی از هفت بند محتشم کاشانی است. پایین دیوارها و سه فیلپای ایوانها، ازاره ای از کاشی دوران قاجاریه است. لبه ایوانهای بقعه سه پشته و طاق ایوانها واشانهای رنگین کشیده اند و بعد از پل کوبی، ذرزپوشهای رنگین بر پلها زده اند. بام سراسر بنا، سفال سر است. بر دیواره شرقی بقعه ، سنگ مرمری وجود دارد که نشان میدهد که پیر شمس الدین علیه الرحمه در تاریخ تسع و خمسین و تسعمایه (959) متوفی شده و تاریخ تعمیر بقعه 1275 می باشد. بر بالای این سنگ کاشی رنگینی است به ابعاد 15 سانتیمتر که تاریخ 1279 بر روی آن خوانده می شود و منضم به اشعاری است و کاتب آن ملا علی لاشیدانی پسر کدخدا هادی می باشد.
براساس کتیبه سردرب ورودی بقعه وی از فرزندان امام موسی کاظم (علیه السلام) است.
میرشمس الدین معلم لاهیجی از سادات حسینی از نوادگان امام سجاد است، که در سال 909 ه.ق وفات کرده، معلم و استاد شاه اسماعیل صفوی بوده است. نقش این مرد در تربیت شاه اسماعیل صفوی به عنوان یک شیعه که بعدها تاریخ شیعه را در جهان دگرگون ساخته است، بسیار حایز اهمیت است.
بقعه امیر شهید
بقعه امیر شهید
43 کیلومتر که از مرکز استانِ گیلان فاصله بگیریم و به سمت شرق برویم به شهرستان زیبای لاهیجان می رسیم. شهری که جاذبه های طبیعی بسیار و بناهای تاریخی گوناگونی دارد. یکی از این بناها، بقعه ی امیر شهید میباشد. این مسجد در تاریخ ۲۲ مرداد ۱۳۸۴ با شماره ثبت 13229 به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. برای دیدن این بقعه باید به سمت شمال شرق لاهیجان برویم. در خیابان امیر شهید، بقعه ای با چهار ورودی دیده می شود که پیشینه اش به دوره ی قاجار بر می گردد. این بقعه ، چهار ورودی دارد که دو ورودی شمال و غرب آن به داخل اتاق ها باز می شود و دو ورودی دیگر به دو ایوان متصل شده است. هر کدام از اضلاع داخل بقعه، علاوه به یک ورودی دو طاقچه در دو طرف دارد. داخل بقعه از اندودِ گچ پوشیده شده و همه جای آنرا با شیشه های رنگی تزیین کرده اند. بالای هر ورودی، گچکاری مشبکی دیده می شود. بنای مربع شکل بقعه، مرکب از اتاقی در وسط و ایوان های جانبی با ستون های چوبی میباشد. در اتاق حَرَم، گنبدی کوتاه قرار دارد که اشعاری از محتشم کاشانی روی آن نوشته شده است. ضریح بقعه چوبیِ ، گِرِه چینی شده است و نوشته ای از علی نقی فرزند آقا میرزا علی رضا، روی آن دیده می شود. بالای در ورودی ، نقش هایی جلب توجه می کند که مربوط به بزرگانِ دین میباشد. این تمثال ها ، در دو طرف ورودی بنا نقش بسته و به ماجراهای زندگیِ ائمه ی علیهم السلام مربوط می شود. روی سنگِ قبری که در بقعه قرار دارد عبارت : «هُوَ الحَیُ الَّذی لا یَموت» نوشته شده است.