لَنگَرود یک شهر ساحلی (ساحل شهر چاف و چمخاله در شمال) در استان گیلان و نزدیک به شهر لاهیجان می‌باشد. نام لنگرود، برای نخستین بار در سال ۵۱۲ هـ.ق. در متون تاریخی ذکر شده‌است. این سال مصادف با مرگ سلطان محمد پسر ملک شاه آلب ارسلان است. در دوره صفویان، خصوصاً در دوره سلطنت شاه عباس اول، شهر لنگرود مرکز حوادث مهمی بوده‌است. فرار احمد خان حاکم لاهیجان از لنگرود و دستگیری اعضای خانواده وی توسط کیا فریدون حاکم گیلان و تحویل آنها به شاه عباس، از جمله رویدادهای مهم این دوره شهر است. نادر برای سرکوب تاتارهای شرق مازندران و توسعه تجارت و دستیابی به دریا، لنگرود را برای ایجاد پایگاه دریایی و کارخانه کشتی سازی انتخاب کرد و در توسعه آن کوشید. در زمان قاجار نیز لنگرود مورد توجه قرار گرفت. این شهر، امروزه یکی از مناطق زیبای گردشگری در استان گیلان است.
بافت قومی مردم لنگرود گیلک و به زبان گیلکی با لهجه بیه‌پیش سخن می‌گویند. البته در بخش‌هایی از این شهرستان و علی الخصوص در شهر چمخاله، جمعیت زیادی از کردهای زنگنه کرمانشاه هستند که در گذشته به این منطقه تبعید شده‌اند. از نوشته‌های تاریخی چنین استنباط می‌شود که زمین‌های اطراف لنگرود مساعد بوده و به مرور زمان و توسعه بازرگانی در گیلان، لنگرود هم رونق یافته و در زمینه‌های کشاورزی خصوصاً کشت کنف از شهرهای مهم محسوب گردیده است. همچنین در زمینه صنعت، دارای صنایع فلزی از جمله تفنگ سازی (شکاری) بوده که به علت مرغوبیت و کیفیت، خریداران زیادی داشته‌است. رابینو جهانگرد معروف، درخصوص لنگرود چنین می‌نویسد: «کناره‌های رودخانه لنگرود زیباترین منظره‌ای است که من در ایران دیده‌ام». لنگرود دارای محله‌هایی به نام‌های درویشانبر، درب مسجد، فشکالی محله، سوتال محله، در مسجد، کاسه‌گرمحله، قصاب‌محله، گشته مردخال، انزلی‌محله و راه‌پشته است که هر یک دارای اعتبار خاصی است. چمخاله که در ده کیلومتری لنگرود قراردارد، از جاذبه‌های گردشگری طبیعی این شهر است و همانند دیگر بنادر دارای فعالیت‌های تجاری بوده که در حال حاضر بسیار محدود است. طبیعت مناسب سبب گردیده مردم لنگرود به کارهای کشاورزی علاقه‌مند باشند. از محصولات عمده لنگرود می‌توان انواع برنج، چای، صیفی‌جات را نام برد. همچنین صید ماهی در این شهر رایج است.
نام لنگرود LANGAROUD ترکیبی از دو پاره واژه لنگر LANGAR و رود ROUD است. لنگر به معنی وقار و سکون و آرامش است. همان گونه که کشتی لنگر انداخته آرامش می‌یابد. در ترکیب لنگر و رود دو (ر) در هم یکی شده و نام به لنگرود تبدیل می‌گردد و معنی رود سکون یافته و آرام و با وقار معنی می‌گیرد و اگر به رود جاری بنگریم آن را دارای جریان آن چنان آرامی می‌بینیم که گویا حرکتی ندارد. لنگرود در طول ۳۰ً و ۱۰َ و ۵۰َ و عرض ۱۱ و ۳۷ جغرافیایی، در ارتفاع ۲۱ متر از سطح دریای خزر قرار دارد. این شهرستان بر روی جلگه‌ای سرسبز و ۱۰ کیلومتر با دریای خزر فاصله دارد و در قسمت‌های جنوبی و کوهپایه‌های جنوبی آن، جنگلی دیده می‌شود. لنگرود در فاصله ۶۰ کیلومتری رشت (مرکز استان) واقع شده‌است و از طرف شمال به دریای خزر و غرب به شهرستان لاهیجان، از طرف شرق به شهرستان رودسر، و از طرف جنوب به شهرستان املش منتهی می‌گردد.
جاذبه های گردشگری
ساحل چمخاله در ۹ کیلومتری شمال لنگرود قرار دارد. از دو راه زمینی و یک راه آبی می‌توان به چمخاله رفت.
نیلوفرهای آبی در برخی از فصول سال در استخر پارک فجر.
تالاب زیبا و طبیعی کیاکلایه با انواع پرندگان دریایی و بوستان تفریحی فجر که در قسمتی از تالاب ایجاد گردیده‌است.
باغهای چای و مرکبات “پرشکوه”، کوه زیبا و ارتفاعات شالنگه”پرشکوه” ، جمعه بازار فروش مرکبات و چای “پرشکوه” ، استخر زیبای شابیجار سل “پرشکوه” ، استخر زیبای “پرشکوه” سل “پرشکوه”،
لیلاکوه خاستگاه گردشگران طبیعت، طبیعت کوهستانی بلوردکان، پارک جنگلی خرما اتاقور، سنگ تله “پرشکوه”، روستای زیبا و توریستی “پرشکوه” که در مسیر لیلاکوه به پرشکوه قرار دارد.
طبیعت کوهستانی بکر و دیدنی خرما که در ۱۵ کیلومتری شهرستان لنگرود واقع شده و از مکانهای گردشگری شهر اتاقور به شمار می‌رود.
پارک فجر در ابتدای جاده رودسر، پارک آزادی در جاده چمخاله، پل خشتی لنگرود «خشته پل» یا «خشته پورد» که مربوط به دوره ایلخانیان است. این پل راه پشته و انزلی محله را به مرکز شهر متصل میکند.
مسجد جامع لنگرود که تاریخ ساخت در مسجد مربوط به سال ۱۰۰۱ هجری قمری است.
خانه دریا بیگی که از شاهکارهای هنر دوران قاجاریه‌است.
بقعه ملا مریم پرشکوه، بقعه دوازده امام زادگاه ملاط، قلعه دیزبُن، پل خشتی قدیمی نالکیاشر، باغ معروف منجم باشی در روستای دیوشل، روستای زیبای آبچالکی، قله سراسر پوشیده شده از مرکبات و چای تایی پوشته پرشکوه، قلهٔ نگین سبز (بام کومله) واقع در چهارراه کومله، مجموعه استخر کومله و باغ پرندگان کومله، بقعه آقا سید قاسم و دو برادران درویشانبر واقع در دهستان دیوشل روستای درویشانبر ، منطقه زیبا و دیدنی غار ماهی منشور، روستای توریستی و زیبای پنو، ساحل چاف و تازه آباد در ۱۵ کیلومتری شهر لنگرود
پل خشتی
پل خشتی
امروزه، از پل خشتی لنگرود که از آجر و ساروج ساخته شده است، بعنوان معروف‌ترین بنای تاریخی و نماد شهر لنگرود یاد می شود. این پل تاریخی بر روی رودخانه لنگرود ساخته شده است. اين رودخانه از يکي از آبراه‌های سفيدرود سرازیر می شود و از مركز شهر لنگرود عبور میکند و دو منطقه لنگرود به نام های «فشکالي محله» و «راه پشته» را به یکدیگر متصل می نماید. در گویش گیلکی لنگرودی، به آن خَشته پٌل و خَشته پورد می گویند.
پل خشتی بلوردکان
پل خشتی بلوردکان
محوطه و پل خشتی بلوردکان مربوط به دوره صفوی است و در شهرستان لنگرود، بخش اطاقور، روستای بلور دکان واقع شده و این اثر در تاریخ ۲ بهمن ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت ۱۰۷۸۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
عمارت منجم باشی
منزل قديم منجم باشي که در “فشکالي محله” لنگرود است، نمونه اى از هنر معمارى گيلان در دوره قاجاريه و يکي از آثار قديمي و تاريخي شهرستان لنگرود به شمار مي رود.
خانواده منجم باشي همزمان با روي کار آمدن آقامحمد خان قاجار در گيلان صاحب نام و عنوان شدند و نخستين عضو اين خاندان که لقب منجم باشي يافت، ”ميرزا صادق” بود که در سال 1212 هجري قمري جسد بنيانگذار سلسله قاجاريه را براي تدفين به کربلا حمل کرد.
يکي از نوادگان وي “ميرزا موسي منجم باشي” به فرمانروايي گيلان رسيد و در سال 1220 هجري قمري قواي روس را در روستاي “پيله داربن” رشت شکست سختي داد. از آن پس افراد اين خاندان تا مدتهاي زياد در گيلان حکومت و وزارت داشته اند.
خانه منجم باشي در فشکالي محله و جنب سبزه ميدان لنگرود واقع شده است.
خانه منجم باشي در فشکالي محله و جنب سبزه ميدان لنگرود از املاک اين خاندان است که تا امروز باقي مانده و در اصل شامل بيروني، اندروني، خلوت خانه، مسجد، حمام و… بوده است.
ورودي اصلي ساختمان بيروني که به “مهتابي” مشهور است، سر در ورودي هلالي شکل و حاوي گچ بري ساده است، طبقه فوقاني از يک سالن پذيرايي و سه اتاق تشکيل شده است، جلوي اتاقها ايواني به عرض يک متر و طول 10 متر وجود دارد که چهار ستون چوبي سقف آن را سر پا داشته اند، بام بنا به شيوه سنتي گيلان واشن ريزي شده و چوب يا سفال پوش است، لبه به شيوه سر بندي سه پوش و چکش برگردان ساخته شده است.
اين خانه به خانواده منجم باشى تعلق داشته که با روى کار آمدن آقا محمد خان قاجار صاحب نام شدند. سالن و تزئينات اين خانه نمونه اى از هنر معمارى گيلان در دوره قاجار است. اين بنا در فهرست آثار ملى به ثبت رسيده است.
عمارت سیگارودی
عمارت سیگارودی
عمارت سیگارودی مربوط به دوره قاجار است و در شهرستان لنگرود، بخش مرکزی، روستای سیگارود، قبل از حمام، بعد از مدرسه واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۷ آبان ۱۳۸۶ با شمارهٔ ثبت ۲۰۲۶۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
عمارت سیگارودی
عمارت دریابیگی
يکى از خانه‌هاى قديمى لنگرود، خانهٔ دريابيگى از خانواده‌هاى سرشناس گيلان است. اين بنا ديوارهاى بلند آجرى دارد که دو طرف آن به دو بخش برج مانند ختم مى‌شود. بنا از دو طبقهٔ هم‌کف تشکيل شده است و اتاق‌هاى طبقهٔ بالاى آن، اُرُسى‌هاى چوبى مشبک دارد. در درگاه بنا، دو درِ بزرگ چوبى قديمى با گل‌ميخ‌ها و کوبه‌هاى قديمى وجود دارد. درها به يک دالان و هشتى کوچک راه مى‌يابد و پس از گذشتن از دالان و هشتى مى‌توان وارد حياط بنا شد.
بناى اصلى در مقابل درِ ورودى قرار دارد و دو طبقه است. هر طبقه سه اتاق دارد. جلوى هر طبقه، يک ايوان چوبى زيبا به چشم مى‌خورد. در ساختن ايوان‌ها، نهايت ظرافت و دقت به کار رفته است.
تالار شاه‌نشين بنا سراسر مقرنس‌کارى شده و داراى گچ‌برى‌ها و نقاشى‌هاى ارزندهٔ دورهٔ قاجار است. درهاى اين تالار نيز هر يک شاهکارهاى هنرى است و با نقاش‌هاى گل و بوته و پرندگان به طرز استادانه‌اى نقاشى شده‌اند. بر دو طرف هر يک از اين درها، تاقچه‌هايى قرار گرفته که داخل آن، آئينه‌هاى سنگى قديمى نصب شده است. اين بنا، از نظر تزئينات داخلى، از آثار تاريخى و هنرى مهم گيلان مى‌باشد.
بقعه آقا سید حسین
بقعه آقا سید حسین
بقعه آقا سید حسین لنگرود از آثار تاریخی مربوط به سدهٔ ۸ ه. ق. است که در بافت قدیم شهر لنگرود، جنب بازار لنگرود واقع شده است. این اثر در تاریخ ۴ تیر ۱۳۷۷ با شمارهٔ ثبت ۲۰۴۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
بقعه دوازده امام ملاط
بقعه دوازده امام ملاط
آستان امامزادگان دوازده تن (علیهم السلام) در بخش کومله شهرستان لنگرود، دهستان دریاسر، روستای ملاط رانكوه واقع شده است. در داخل بقعه، دوازده گور از فرزندان امام زین‌العابدین (ع) و امام محمدباقر (ع) در دو ردیف قرار دارد
دربارهٔ بناى نخستین بقعه نوشته شده که چون همسر سیدمحمدکیا در سال ۸۲۰ هـ.ق درگذشت، در این محل به خاک سپرده شد و به اهتمام و دستور سیدمحمدکیا، گنبدى بر روى گور او برپا گردید.
سید علی کیا، در سال 820، برفراز قبر همسرش گنبدی مرتفع در روستای ملاط بنا کرد. بعدها سید محمد کیا در محل این بقعه قصر، مسجد جامع و سراهایی از آجر و سنگ و گل برای مسافران بنا نمود. این بقعه در روستای ملاط از توابع شهرستان لنگرود ساخته شده است و شامل بنایی مربع شکل است که هر ضلع آن، به 11 متر می رسد. چهار طرف آنرا ایوان فرا گرفته بود که بعدها ایوان شرقی تخریب و به یک اطاقک مسجد مانند آجری تبدیل شد. پله بقعه در طرف راست ایوان و درها در جهت شمال، شرق و جنوب قرار دارند.
بقعه ملاط، به امام زادگان نیز مشهور است. چون دوازده تن از علویان کیائی در آن مدفون هستند که 2 قبر برای فرزندان امام سجاد و 10 قبر از آن فرزندان امام محمد باقر است.
طبق شجره‌نامه‌ای که در بقعه موجود است این دوازده تن عبارتند از: سید علی و سید محمد، پسران امام سجاد(ع) و سید یوسف، سید یونس، سید حسن، سید مظفر، سید موسی، سید حیدر، سید صالح، سید اسکندر، سید خاور و سید ابوذر پسران امام محمدباقر (ع).
در اطراف بقعه، نقاشی های مذهبی در رابطه با واقعه کربلا به چشم می خورد که نسبتا خوب باقی مانده اند.
قلعه دیزبن
قلعه دیزبن
دهکده دیزبن برسر راه لاهیجان به لنگرود میان “لیالستان” و “دیوشل” واقع شده است. بر کوهی که در پشت این آبادی است، غاربزرگی بوده که روزی پناهگاه راهزنان بود و با پناه بردن به آن درامنیت بودند و بدون پروا به غارت اموال مردم ادامه می دادند.
چنین مشهور است که روزی تاجری لاهیجانی در صندوقچه جواهرات به جای جواهر، مارهای سمی گذاشت. دزدان صندوقچه را دزدیدند و به پناهگاه خود بردند و چون در صندوقچه راگشودند، با نیش مارها مواجه شدند و به هلاکت رسیدند. او خلایق را از آزار راهزنان خلاص کرد. شاید قبل ازساخته شدن این آبادی، دزدان آنجا مشغول راهزنی بوده اند و طبق اظهارگملین روسها درسال ۴۸-۱۱۳۸ه.ق، هنگام اشغال گیلان خواستند تا غار را به هوای گنجینه ای که درآن است، منهدم سازند.
بدین جهت که آنجامحل دزدان بود، آنجا را دیزبن یا دزدبن می گفتند. ولی برخی را اعتقاد بر آن است که دیز در لغت به معنای دز و دژ است که در حقیقت دژبان بوده است چون این جا محل اقامت محافظ شاهان لاهیجان بوده است.
با مراجعه به تاریخ معلوم می شود، گورسالوک مرداویج از سرداران بنام شاهان کیایی لاهیجان که دراین قریه قرار دارد، از رزم آزمودگان دیلم بود.
میرظهیرالدین مرعشی درکتاب تاریخ گیلان ودیلمستان می نویسد: سالوک مرداویج یکی ازطرفداران و اطرافیان سیدعلی کیا بود اما بعدا با او دشمنی ورزید و علیه او قیام کرد. بعدها امیرعلماءالدین فومنی او رابه یاری سیدحسن کیا فرستاد که باسیدهادی کیا مخالفت داشت. چون به کوتمک ملاط دولشکر بهم رسیدند محاربه قائم گشت و شکست برسیدحسن کیا افتاد و به انهزام تمام بازگشتندو بگریختند. اسوران درعقب ایشان می تاختند و سواری می کردند وهرکه رامی یافتند از اسب انداخته و دستگیر می کردند و بعضی را به قتل می رساندند. فرزندسید هادی کیا به نام سیدابراهیم کیا با مسعودمحمد نام اسواری، درقریه دزدبن به سالوک مرداویج رسیدند و از اسب انداخته وبه قتل رسیدند و بدان موضع که کشته شد و اکنون مشهور شده است، دفن شدکه همانجا بر بالای او توده سنگ ریخته اند و درخت شمشادی درمیان آن سنگها درآمده است. آن محلی که سالوک کشته و دفن شد، در زمان میرظهیرالدین مرعشی به کیشه سنگ مشهور بود.
درسال۸۳۳ه.ق، بازاری در دزدبن برپا شد و درسال۹۱۲ه.ق، شخصی به نام سدید که نیابت سلطنت خان احمدخان را داشت و به ساختن قلعه مستحکمی درآنجا دست زد، تابتوان علیه خان احمدخان قیام کند و با او دشمنی ورزد. پس ازساختن قلعه کوتوالی آن را به یونس غلام خود داد.
این قلعه درزمان ظهیرالدین مرعشی معمور و آباد بوده است. میرظهیرالدین مرعشی کتاب تاریخ گیلان ودیلمستان خود را در سال۸۸۰ه.ق. شروع به نگارش نمود. وی درشرح وقایع زمان ناصرکیا در حدود سالهای ۸۴۵و۸۴۶ه.ق. می نویسد:
چون ناصرکیا از جمعی، آن حکایت را استماع نمود، برفور خلادبران رانکوه رابفرمود تامجموع جبه و جوشن بپوشیدند وسیدمحمدرا(که درزندان ناصرکیابود)سوارساخته بدیشان بسپرد وگفت به قلعه دزدبن لاهیجان برید و به کوتوال قلعه بسپارید.
تاچندی قبل ازبنای کوتوال قلعه؛ قسمتی از دیوار و آب انبار آن که د ربالاترین نقطه قلعه بناشده بود؛ آثاری برجای مانده بود ولی چون سنگهای کوهی که قلعه دزدبن بر آن بنا شده بود، سنگهای ساختمانی است، بنابراین مدتی است که آن رابه فروش می رسانند و امروزه دیگر نشانی ازآن قلعه برجای نیست و دیری نخواهد پایید که ازکوه نیز نشانی نخواهد ماند.