جاذبه های گردشگری تاریخی گیلان : دیلمان

دیلمان

دیلمان

دیلمان (به گیلکی: ديلٚمؤن) شهری در استان گیلان و شهرستان سیاهکل است و ارتفاع آن از سطح دریا ۲۲۰۰ تا ۲۵۰۰ می‌باشد.

نام دیلمان ترکیبی است از سه پاره واژه دیل و ام و ان. دیل به معنی جایی است که در آن دام نگه می‌دارند و ام پسوند نمایشگر ارتفاع و بلندی است و ان پسوند مکان. در نتیجه معنی این ترکیب جای بلند نگهدارندگاه دام است و در حقیقت دیلمان سرزمین بلندی است که در آن دامداری می‌گردد. این منطقه تا قرن پنجم هجری دیلم نامیده می‌شد و از قرن پنجم در متون نام دیلمان دیده می‌شود و اگر پیش تر از این نام استفاده شده، بیانگر جمع اهل دیلم بوده‌ است.

«دیل» به معنای میان و درون که همان دل باشد و «لم» به معنای بیشه و جنگل است؛ بنابراین کلمه دیلم به روی هم به معنی دل جنگل یا بیشه را دارد. (البته لم به معنای بوتهٔ تمشک نیز است)

مهر استوانه‌ای یافت شده در یکی از گورستان‌های بخش دیلمان که “گورهای گبرها” نام دارند، مربوط به بیش از ۵ هزار سال قبل می‌باشد. این مهر در موزه لنینگراد نگهداری می‌گردد. این یکی از هزاران آثار یافت شده در بخش دیلمان است که اکثر آنها از طریق باندهای قاچاق عتیقه از کشور خارج شده‌اند.

قبل از اسلام و حتی مدتی پس از آن، دیلمان از غرب گیلان تا بابل مازندران (به عنوان دروازه دیلمان) و از جنوب تا قزوین گسترش داشت. سرزمین‌های بین دو رود سپیدرود در غرب و شیرود در شرق تا قرن ششم مرزهای دو سوی سرزمین دیلم به شمار می‌رفتند. از قرن هشتم بنا بر سیاست‌های زمان پاره‌های چندگانه سرزمین دیلم هر یک نامی بر خود گرفتند و دیلمان محدود به مناطقی شد که امروزه در بخش دیلمان قرار دارند.

سرزمین دیلمان زادگاه دانشمندان اسلامی چون سلار دیلمی بوده‌است واما هرگز از طریق جنگ اعراب نتوانستند بر این سرزمین غالب شوند. این علویان بودند که هنگامی که از جور عباسیان به آن مناطق پناه آوردند، اسلام در قلب دیلمیان جای گرفت و بعدها سلسله‌های زیاریان و بویهیان و کاکوان و مسافریان (کنگریان) از این سرزمین برخاستند و بویهیان (آل بویه) که بعدها بخاطر دشمنی با آل زیار به دشمن زیاری معروف شد، به دست گشتاسب پسر بزرگ بویه خلیفه عباسی را به زیر فرمان آوردند. امابا اینکه قدرتمندترین سلسله ایرانی پس از اسلام بودند، خلیفه راخلع نکردند و وی را نکشتند. با گریزی مجدد به دوره قبل از اسلام می‌توان دید که تمدن دیلمان یار و همرزم و پشتیبان هخامنشیان و اشکانیان بوده‌اند. شاهد مثال این ادعا دلاوری وهرز دیلمی گماشته دربار ساسانی بر دیلم و پسرش در جنگ ایران با یمن می‌باشد. قدرت پرتاب تیر و مهارت این سردار بزرگ ایران باعث کشته شدن شاه حبشی یمن از فاصله‌ای خیلی دور شد و ایران در اوایل جنگ پیروز گردید. تیر اصابت نموده به پیشانی شاه یمن به نوعی خونخواهی وهرز به خاطر کشته شدن پسرش به دست دشمن بوده‌است.

بسیاری از مردم دیلمان و اشکورات به علت تشابهات فرهنگی و نزدیک شدن به جاده دسترسی قزوین موافق رفت‌وآمد از خورگام می‌باشند. چون جاده اسپیلی به سیاهکل سخت‌گذر می‌باشد. هم اکنون جاده دیلمان بره سر سنگرود در دست مطالعه می‌باشد. لازم است ذکر شود این جاده اختلاف ارتفاع پیموده شده در مسیر جلگه‌ای را نیز نخواهد داشت.

ساخت کارخانه سیمان گیلان سبز در منطقه کلارود پیرکوه این نیاز را دوچندان می‌کند. انتقال تجهیزات سنگین کارخانه سیمان از راه سیاهکل غیرممکن می‌باشد. این امر می‌تواند به تشکیل یک فرمانداری به مرکزیت دیلمان یا بره سر با ترکیب خورگام، دیلمان، اشکور و عمارلو شود. کارخانه‌های سیمان جز آلوده کننده‌ترین صنایع برای طبیعت می‌باشند، لذا با شروع به کار این کارخانه متأسفانه شاهد روزهای تلخی برای ییلاقات و کوهستانهای دیلمان خواهیم بود.

روستاهای معروف دیلمان عبارتند از: لیه، کوه پس، خرمکوه، نیوگول، میکال، پیرکوه، خرم رود ، کلاک، اروشکی، گورج، لور، اسیابر، گولک، اسپیلی، عین شیخ، ملومه، نوروزمحله، قشلاق روستا، کشتی گیرچاک، سیاه خانی، رزدرود، دیارجان، تکام، علی وا، گیسل، میان مرز، نیاول، تنگ رود، رزدره، سیاه کاربن، عاشوراباد، بندبن، پش سفلی، ایشکوبالا، باباولی، لنگل، چشناسر، تاریک دره، پش علیا، زین پشته، ایشکوپائین، طالشکوه، ازارستانک، اسطلخ کیان، اسیابرک، پله شاه، درویش خانی، سیوسرک، خاک شور، پیلبور، لوار، تلومخانی، صوفیان سر، لیسانه، سنگ بن، کلاچخانی، لیه چاک، ابی نام، لارخانی، دودران، شادملک بره، میاندشت. وسمهجان. یسن. یرشلمان جاران کارسنگ. گیلارکش. لرده. کومنی..

اما روستای “اروشکی” یکی از دیدنی‌ترین وزیباترین روستاهای دیلمان است. حدود نزدیک به چهل خانوار دراین روستا زندگی می‌کنند. شغل اصلی مردم روستا کشاورزی و دامپروی است و از این نظر سرآمد همه روستاهای بخش دیلمان می‌باشد.

 

 

 

قلعه و برج گرماور

قلعه و برج گرماور

قلعه و برج گرماور

قلعه و برج گرماور مربوط به پیش از اسلام است و در شهرستان سیاهکل، بخش دیلمان، روستای “گرماور” واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۸۰ با شمارهٔ ثبت ۵۷۰۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

قلعه گرماور بر فراز كوه بلندی در كنار روستاي “گرماور” و قدری دورتر از روستای “قیس آباد” قرار گرفته است که این روستا جزء بخش دیلمان از توابع شهرستان سیاهکل می باشد. این قلعه در فاصله 1000متری ضلع غربی روستای گرماور در 58 کیلومتری شهرستان سیاهکل بر فراز کوهی بلند و صخره ای قرار دارد و در ارتفاع 1200متری از سطح دریا قرار دارد. فاصله این قلعه تا روستا که خود بر روی بقایای آثار دوره ساسانی بنا شده و در شمال شرق قرار گرفته، ۳ کیلومتر می باشد. در کنار روستای گرماور و فاصله 3 کیلومتری دهکده تاریخی مربو واقع شده است. روستای گرماور در میان دره نسبتا تنگی واقع گشته که در زمین لرزه سال ۶۹ کل روستا ویران شد و ساکنین آن به مکانی در جنوب قلعه و نزدیک کوه نقل مکان کرده اند. آب و هوای آن در زمستان ها سرد و نیمه خشک و در تابستان گرم می باشد.

محدوده این روستا فاقد پوشش گیاهی و جنگلی است. رودخانه چاکرود در جنوب روستا جاری است و از مهمترین آثار فرهنگی،تاریخی، “قلعه و برج گرماور” می باشد.

کوه گرماور با توجه به موقعیت سوق الجیشی، مکان مناسبی جهت نظارت بر دشتهای اطراف می باشد. با توجه به شیب کوه در محل احداث برج، دیواره جنوبی آن مرتفع تر است و ارتقاء قسمت سنگی برج در این جبهه حدودا 3 متر است. در حالی که در سمت شمالی قاعده برج و به روی سنگها کوه قرار گرفته است. در بخش شرقی برج مشرف به پرتگاه عظیمی است و از قطر دیواره های برج در قسمتهای فوقانی کاسته می شود. سطح کوه مملو از قطعات سفالینه های پیش از اسلام و به ویژه دوره اسلامی است، به ترتیب سفالینه های قرمز رنگ، نخودی رنگ و سفالهای لعابدار آبی رنگ و سبز رنگ و به ندرت هفت رنگ دوره اسلامی در سطح تپه پراکنده و قابل رویت می باشد.

از بنای اصلی قلعه فقط برج دیدبانی آن برجای مانده و در قسمت غربی برج آثاری از پی ساختمان قابل رویت است و در برخی نقاط در مقاطع ایجاد شده آثار خشت های قرمز رنگ حاکی از وجود بنایی در ادوار گذشته به چشم می خورد. در بالاي درگاه (ورودي) از چوب استفاده شده و سطوح داخلي و خارجي برج با اندود كاه گل پوشانده شده است. با توجه به حفاری های ایجاد شده در قسمت دیوار سنگی برج می توان حدس زد که برج دارای یک طبقه فوقانی نیز بوده است که در ارتفاع 270 سانتی متری از دیواره سنگی برج و در داخل طاقچه تعبیه شده که وجود طبقه دوم را تایید می کند. ریزش آوار بخش فوقانی بنا در کف خود قلعه و حفاریهای غیر مجاز به وقوع پیوسته در آن سبب گشته کف بنا به وضعیت نامطلوبی دچار شود. در درگاه ورودی قلعه از چوب استفاده شده و نیز سطوح داخلی و خارجی برج با اندود کاه گل پوشانیده شده است. این قلعه دارای 4 آب انبار می باشد که نیاز ساکنین قلعه را تامین می کرده است.

 

 

حمام تاریخی دیلمان

حمام تاریخی دیلمان

حمام تاریخی دیلمان

این حمام در ۵۰ کیلومتری شهر سیاهکل و در ابتدای بافت شهری دیلمان در ارتفاع ۱۴۶۶ متر از سطح دریای آزاد و در مجاورت کوچه میراث فرهنگی و قبل از میدان اصلی شهر قرار داشته و به حمام میر بلوک نیز شهرت دارد. ارتفاع آن از منظر بیرونی کمتر از دو متر نسبت به کف خیابان اصلی است. دور آن با فضای خالی شبیه خندق از زمین های مرتفع حاشیه جدا می شود. سقف حمام دارای سه گنبد است. گنبد ها با شیشه های ضخیم نور گیر به صورت مشبک پوشانده شده‌اند. میراث فرهنگی مرمت و آماده سازی حمام را انجام داده است. شالوده اصلی بنا از سنگ، دیوارهای آن از آجر، ملات به کار رفته در آن ساروج و نورگیرهای بالای گنبدها از جنس مرمر شفاف است. عملیات حفاری باستان شناسی حمام دیلمان توسط کارشناسان سازمان میراث فرهنگی علی‌رغم مشکلات عدیده ای همچون محدودیت مکانی و اعتباری طی ۲مرحله ادامه یافت که از نتایج حاصل از آن می توان به آزادسازی محوطه حمام و تخریب آنها جهت ایجاد ترانشه های حفاری، مشخص شدن وضعیت آتشدان، پیدا شدن ورودی حمام در قسمت شرقی و حوض کوچک تأمین کننده آب خزینه و سردخانه در قسمت غربی و نیز دیوارهای جنوبی حمام اشاره کرد.

 

تی تی کاروانسرا

تی تی کاروانسرا

تی تی کاروانسرا

تی تی کاراوانسرا در شهرستان سیاهکل و ۲۵ کیلومتری شهر لاهیجان و ۷۵ کیلومتری شهر رشت قرار دارد. کاروانسرا در سمت راست ساحل شیم رود و محل تلاقی آب شیم رود و بابا کوه واقع شده است و در سال ۱۳۷۵ به شماره ۱۷۸۴ در فهرست آثار ملی ایران ثبت گردیده است. این شهرستان با موقعیت جلگه ای در فاصله ۱۵ کیلومتری شهر لاهیجان قرار دارد و رودخانه کوچکی به نام شمرود از وسط آن عبور می کند که زیبایی خاصی به این منطقه بخشیده است.

تی تی در زبان گیلکی به معنی “شکوفه” است، در زبان گیلکی مانند زبان انگلیسی جای صفت و موصوف بر خلاف زبان فارسی است. بنابراین تی تی کاروانسرا به معنی کاروانسرای شکوفه می باشد.

این کاروانسرا، آن هم در روزهایی که کاروانسراهای کمی در شمال کشور ساخته می شد، گوشه ای از اهمیت مسیر عبوری سیاهکل و موقعیت استراتژیک این شهر را روایت می کند. روایتی که البته این روزها به دلیل بن بست بودن ناقص و ناتمام باقی مانده است.

از زمانی که تی تی خانم عمه یکی از شاهان صفوی، تصمیم گرفت کاروانسرای زیبایی به نام خود بنا کند، بنیان یکی از قدیمی ترین بناهای سیاهکل گذاشته شد. بنایی سنگی و آجری که تاریخ ساخت آن به دوران صفویه بر می گردد و اگر گذارتان به آن بیفتد، می توانید ساختمانی از سنگ رودخانه ای، آجر و ملات گچ و ساروج را ببینید که در مسیر راه کاروانی دیلمان به لاهیجان بر سر دوراهی رودخانه باباکوه و میثم ‌رود احداث شده است، دارای حیاط مرکزی و ورودی هشتی ‌مانند و دو ایوان در اطراف هشتی است. جایی درست در ۱۰ کیلومتری جاده سیاهکل به دیلمان و بر پای تپه ای نسبتا بلند و سرسبز که در گذشته راه اصلی کاروان رو از لاهیجان به دیلمان و طالقان بوده است.

 

 

بقعه آقا سید ابراهیم (امامزاده تورار)

بقعه آقا سید ابراهیم (امامزاده تورار)

بقعه آقا سید ابراهیم (امامزاده تورار)

شهرستان سیاهکل، بخش دیلمان، دهستان پیرکوه، روستای جلیسه

در اراضی شمال شرقی کلیشم و در منطقه ای موسوم به فیروزکوه در سر راه جلیسه به کلیشم در یک دشت مرتفع نسبتا باز و در موقعیت جغرافیایی ۳۶ درجه و ۴۶ دقیقه و ۲۳ ثانیه عرض شمالی و در ۴۹ درجه و ۵۸ دقیقه و ۱۲ ثانیه طول شرقی و در ارتفاع ۲۲۰۰ متری از سطح دریاهای آزاد و در منطقه کوهستانی ناحیه سیاهکل، بقعه آقاسید ابراهیم فرزند امام موسی کاظم (ع) معروف به امامزاده تورار قرار گرفته است. محدوده مورد نظر فاقد پوشش جنگلی است و در زمستانها دارای آب و هوایی سرد پوشیده از برف است ولی بهار و تابستان دارای آب و هوای معتدل مرطوب بوده و دسترسی به بنای مذکور از طریق دو راه موجود میسر می باشد. یک راه دسترسی از طریق شهرستان سیاهکل بوده که پس از پشت سر گذاشتن روستاهای اسپیلی، میکال، گولک، چاکرود، بن زمین، پیرکوه، چمچال، ملامحله، جلیسه،و بعد ااز جلیسه به سمت ارتفاعات و به بنای مذکور میرسیم که به نظر می رسد این راه بهترین مسیر باشد و راه دسترسی دیگری از طریق شهرستان رودبار بخش عمارلو دهستان کلیشم به سمت فاراب بوده است.

این بنا با ویژگیهای ذکر شده و برخی ویزگیهای مشخص در نقشه ارائه شده بعنوان یکی از بناهای مستحکم اواسط دوران اسلامی (قرون پنجم تا هشتم) تا حدود زیادی فرهنگ ساختمانهای مربوط به فلات مرکزی ایران (نواحی قزوین و زنجان) را در بر داشته است و در ضمن تا حدود زیادی خصوصیت معماری های دوران پیش از نزدیک بودن این مناطق به حوزه های جغرافیایی مذکور و قرار گرفتن این بنا در مسیرارتباطی مرکز فلات به مناطق شمالی و همچنین نوع کاربری بنا از بابت وجود خصیصه های معماری جنوب و الهام گرفتن از خصیصه های پیش از اسلام چندان دور از ذهن نمی باشد و تازه هیچ بعید نیست، اگر روزی با انجام پی گردی های باستان شناسی در پیرامون و داخل بنای مذکور شالوده قدیمی تری از معماری هم در این مکان هویدا شود و ظاهرا برخی از قسمتهای بنای تاریخی امامزاده تورار انجام دو دوره مرمت را نشان میدهد که یکی از آن مرمت ها با استفاده از ملاط گل و دیگری با استفاده از ملاط ساروج انجام گرفته است ولی از وجه تسمیه هیچگونه اطلاعی در دست نیست.

 

 

 

آرامگاه بابا ولی ( قادر پیامبر )

آرامگاه بابا ولی ( قادر پیامبر )

آرامگاه بابا ولی ( قادر پیامبر )

استان گیلان، شهر دیلمان، آرامگاه بابا ولی

در روستای بابا ولی دیلمان، بنایی چهارگوش قرار دارد که در ضلع‌های شمالی، شرقی و جنوبی آن، ایوان‌های ستون‌دار چوبینی وجود دارد. این بقعه، همانند بسیاری از آرامگاه‌های شمال ایران، نقاشی‌های مذهبی دارد و پوشش بام آن از سفال است.

این بنا درِ زیبایی از آثار قرن یازدهم داشته که در سال 1348 هـ.ق ربوده شده است. از آثار ارزشمند این بقعه، صندوق چوبی آن است که بر پایه چوبینی به ارتفاع 20 سانتی‌متر قرار گرفته است. بر روی قاب‌های این صندوق، دو گونه کنده‌‌کاری به شیوه گره و طرح‌های گل و بوته انجام گرفته است. بالای دو بیت کنده شده بر بدنه شمالی صندوق، تاریخ 999 هـ.ق خوانده می‌شود. در ایوان بقعه، سنگ قبرهایی کار گذاشته شده که کنده‌کاری‌های زیبایی دارند. یکی از آن‌ها با تاریخ 995 هـ.ق به «السعید الشهید پیری بیک بن پیری بیک»، و دیگری با تاریخ 1014 هـ.ق به «استاد القابل نادعلی بیک خلیفه بن سعادت آیین … سید عبی بیک …» تعلق دارد. در ایوان شرقی نیز سنگ قبری به تاریخ 998 هـ.ق متعلق به «مهدی قلی بن حمزه بیک شاه عود» قرار دارد. درخصوص شخصیت صاحب آرامگاه، در کتیبه‌های ورودی و صندوق اشاره‌ای نشده است.

 

بقعه آقا سید احمد

بقعه آقا سید احمد

بقعه آقا سید احمد

بقعه ی آقا سید احمد  در دیلمان سیاهکل واقع شده است. این بقعه، به : «آقا مارِ بیت»(به معنی خانه ی مادر) مشهور است. از این نام، معلوم می شود که امام زاده، در خانه ی مادرش به خاک سپرده شده است. تمام آثار قدیمی بقعه ی آقا سید احمد متاسفانه از بین رفته است. بنای جدید در مساحت حدود ۶۴ متر مربع ساخته شده و از آجر است. این بقعه، گنبدی بتونی به ارتفاع ۶ متر دارد که دهانه ی داخلی آن ، ۷۵۰سانتی متر است. دیوار داخل بقعه و گنبد داخلی، با گچ پوشانده شده و ضریحی مُشَبَّک و چوبین، روی مرقد، نصب است.. زیارت نامه ای هم با تاریخ ۱۳۴۱ با خط نسخ خوش، روی پارچه ی ابریشم در این بقعه موجود است.

 

 

 

 

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

این فیلد را پر کنید
این فیلد را پر کنید
لطفاً یک نشانی ایمیل معتبر بنویسید.

فهرست