اَملَش شهری در استان گیلان و در شمال ایران است. شهرستان املش با مساحت تقریبی ۳۵۰ کیلومتر مربع در فاصله ۷۵ کیلومتری شهرستان رشت و در ۱۶ کیلومتری شهرستانهای رودسر و لنگرود قرار دارد.

جمعیت آن بالغ بر ۷۰ هزار نفر و شامل دو بخش (مرکزی و رانکوه) و دو شهر ( املش و رانکوه) و ۵ دهستان و ۱۴۶ روستا می‌باشد. شهر املش به مساحت ۹/۴ کیلومتر مربع مرکز این شهرستان می‌باشد. قدمت این شهر به دوران سلطنت شاه عباس صفوی بر می‌گردد. در این دوران امرایی به نامهای ولی سلطان صوفی و بهرام علی صوفی به امر شاه عباس به حکومت رانکوه و دیلمان منصوب و در املش سکنی گزیدند.

شهر املش مجاور رودخانه شلمانرود واقع شده و به علت «مند آب» بودن رودخانه در سابق، این شهر بنام «آبلش» نامیده شد. این رودخانه باعث شد که املش به دو قسمت غربی و شرقی به ترتیب به نام‌های «سولش» و «آبلش» موسوم و بعدها به مرور زمان املش نامیده شد. کشف آثاری از قرون گذشته در این منطقه، حاکی از این است که املش سابقه کهن تاریخی پیش از اسلام را دارد.

این شهرستان یکی از دو معدن بزرگ میکای سیاه و دولومیت ایران را در قلب خود جای داده است.

این شهر با موقعیت کوهپایه‌ای، مرکز شهرستان املش و مشتمل بر دو ناحیه جلگه‌ای و کوهستانی، در جهت جنوبی دو شهرستان لنگرود و رودسر واقع شده‌است؛ بنابراین آب و هوای آن متأثر از دو عامل جغرافیایی، دریا و کوهستان، معتدل مرطوب نیمه کوهستانی است.

نام املش نامی است مرکب از دو واژه «ام» و «لش» که «لش» به معنی راکد، ایستاده، و «ام» به رود و رودخانه اطلاق می‌شود؛ بنابراین املش به معنی رود تنبل و راکد از جریان ایستاده می‌باشد.

از چهره‌های صاحب نام این شهر می‌توان به حاج میرزا حبیب‌الله املشی معروف به میرزای رشتی از مجتهدین صاحب نام عصر ناصری و از مشاهیر مراجع و مدرسین جهان اسلام در قرن ۱۳ و اوایل قرن ۱۴ و شیخ بهاءالدین املشی صاحب کتاب گوشه‌هایی از تاریخ گیلان که یاور میرزا کوچک خان و عضو هیئت اتحاد اسلام در جنبش جنگل نیز بوده اشاره کرد.

آیت الله محمد مهدی ربانی املشی عضو خبرگان قانون اساسی، خبرگان رهبری، شورای نگهبان و دادستان کل کشور نیز از علما برجسته این شهر است.

املش با وسعتی حدود ۵/۴۶۹ کیلومتر مربع در ۱۶ کیلومتری شهرستان رودسر واقع گردیده است. فاصله املش تا مرکز استان ۷۵ کیلومتر است. آب و هوای املش به علت قرار گرفتن در کنار ارتفاعات سرسبز و ییلاقات بسیار مطبوع می‌باشد. قومیت مردم املش گیلک با لهجه بیه پیش (شرق گیلان) و گویش املشی تکلم می‌کنند.

مجاورت شهر املش با رودخانه شلمانرود و به علت راکد بودن آب این رودخانه باعث گردید تا در گذشته مردم املش عمدتاً در بخش کشاورزی و دامپروری فعالیت دارند و آثار کشاورزی بدست آمده در این منطقه نشانگر فعالیت‌های کشاورزی در ۱۵۰۰ سال قبل می‌باشد. از محصولات عمده کشاورزی می‌توان برنج، چای، گندم، فندق، مرکبات. گیاهان دارویی، فراورده‌های دامی و عسل و ابریشم را نام برد. اما قسمت اعظم زمین‌های کشاورزی زیر کشت چای و برنج است و محصولات چای املش حدود ۳۲٪ کل تولید کشور می‌باشد. عرضه محصولات بدست آمده در روز سه شنبه انجام می‌شود و سه شنبه بازار املش نمونه کاملی از بازارهای سنتی گیلان می‌باشد که مردم این منطقه با حضور گسترده رونق خاصی به آن می‌بخشند. مردم املش روزهای بازار را “گالش بازار” می‌نامند. این بازار در تمامی طول سال در روزهای سه شنبه برقرار و اگر این روز با مناسبت‌های مذهبی برخورد کند، فقط نیمی از روز در آن به داد وستد می‌پردازند.

املش از لحاظ پوشش گیاهی با توجه به آب و هوایی مطلوب و متعدل آن و همچنین واقع شدن در جلگه گیلان از شرایط بسیار مساعدی برخوردار می‌باشد. گرچه با توجه به گسترش شهرنشینی و افزایش فعالیت‌های صنعتی، اکو سیستم این منطقه در حال تهدید است. پوشش گیاهی املش متشکل از درختان توسکا، افرا، انار ترش، انجیر، ازگیل (کنوس)، فندق، گردو، راش، شرم، بلوط، ممرز، توت، ون و آزاد می‌باشد. همچنین گیاهان دارویی از قبیل گل بنفشه و ختمی، گل گاوزبان و کود کوتو در اکثر نقاط املش می‌رویند.

پرندگان و جانوران پراکنده در این شهرستان عمدتاً روباه، شغال، گرگ، سمور، خرگوش، تیهوو سا، عقاب و انواع گونه‌های پرندگان جلگه‌ای و کوهستانی است.

از لحاظ جغرافیایی – تاریخی، املش ناحیه‌ای مستعد است که کشف آثاری از سده‌های پیشین، حکایت از پیشینه کهن تاریخی پیش از اسلام آن دارد. در املش آثار باستانی مهمی همچون کوزه‌های زرین و گلی از اشکال حیوانات، مجسمه و سلاح‌های انسانی به دست آمده است که از جنس برنز، نقره و طلا ساخته شده‌اند. این اشیای باستانی گاهی در جریان حفاری‌های غیرمجاز و یا توسط باستان شناسان از گورستان‌ها به دست آمده است. قدمت برخی از این آثار به اواخر هزاره دوم و اوایل هزاره قبل از میلاد مسیح برمی گردد.

از لحاظ هنری، بخش املش از ویژگی هنری خاصی برخوردار است و از نظر پیکر تراشی و پیکر سازی و کوزه‌گری دارای ابتکارات بدیعی است و آثار بدست آمده متعلق به قرون نهم و هشتم پیش از میلاد، گویای این مدعاست و بخشی از این آثار هم اکنون در موزه «لور» فرانسه و موزه «نادر» مشهد موجود بوده و به ثبت رسیده است.

در مقایسه با تپه مارلیک، تمدن املش از لحاظ شیوه و زمینه دارای تفاوت‌هایی است، اما در استفاده از اشکال حیوانات مشترکند. با نمایش سفالینه‌ها و اشیای فلزی املش به سال ۱۹۶۴م/۱۳۴۳ش در موزه نوشاتل سویس، هنر و تمدن املش شناخته شد.

به گفتهٔ ادموندز، جهانگرد بریتانیایی که در اواخر دورة قاجار به املش سفر کرده است، شمار خانه‌های این دهکده ۱۰۰ باب بوده است که ۲۰۰ خانوار از خاندان صوفی در آنها زندگی می‌کرده‌اند. او املش را به لحاظ برخورداری از مناظر طبیعی و مسکونی زیبا با مناظر طبیعی بریتانیا مقایسه می‌کند.

جاذبه‌های گردشگری

تالاب زربیجار با پوشش گیاهی مردابی زیستگاه پرندگان مهاجر
برج تاریخی (میل) امام با ارتفاع ۷ متر
غار لیاروی واقع در روستای لیاروی بلوردکان املش
بناهای تاریخی از دوران فئودالی در مرکز شهر املش
آداب و رسوم خاص مردم این منطقه اعم از سه شنبه بازار، مراسم‌های آئینی و…
جنگل‌های سر سبز بلور دکان وتابستان نشین و مراتع هالی دشت، خسیبدشت، قله ناتشکوه، قله آغوزی و..

 

تپه گل گاوزبان مالگاه مربوط به دوران‌های تاریخی پس از اسلام است و در شهرستان املش، بخش رانکوه، روستای امام واقع شده و این اثر در تاریخ ۲ آبان ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت ۱۰۶۱۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

تپه اذان قلعه

تپه اذان قلعه مربوط به دوران‌های تاریخی پس از اسلام است و در شهرستان املش، بخش رانکوه، روستای اکبرآباد واقع شده و این اثر در تاریخ ۲ بهمن ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت ۱۰۷۲۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

 

قلعه شاه نشین نفت خانی

شاه نشین قلعه نفت خانی مربوط به دوران‌های تاریخی پس از اسلام است و در شهرستان املش، بخش رانکوه، روستای دیماجانکش واقع شده و این اثر در تاریخ ۲ آبان ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت ۱۰۶۴۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

 

عمارت عبدالعلی خان صوفی

عمارت عبدالعلی خان صوفی یکی از بناهای تاریخی استان گیلان است که در شهرستان املش قرار دارد.

این خانه که از بناهای دوره قاجاریه می‌باشد، دارای محوطه‌ای به مساحت 5000 مترمربع و زیربنای 700 مترمربع است. این عمارت در دو طبقه تابستانی‌نشین و زمستانی‌نشین بنا شده و شامل 12 اتاق و 6 پستو می‌باشد. تمامی اتاق‌های این عمارت به صورت قرینه بوده و آثار گچ بری، شیشه‌های رنگی، مقرنس‌کاری، آیینه‌کاری، نقاشی‌های روی دیوار و بکارگیری رنگ‌های طبیعی، این بنا را به عنوان یکی از بناهای شاخص شهرستان املش و استان گیلان مطرح ساخته است. خزینه، حمام و آشپزخانه از دیگر بخش‌های این عمارت است که در خارج از بنا واقع شده‌اند.

عمارت عبدالعلی خان با قدمتی نزدیک به دو قرن، تاکنون 6 نسل را در خود پرورش داده است.

 

گورستان باستانی عصر آهن تماجان

گورستان تماجان مربوط به عصر آهن دو است و در شهرستان املش، بخش رانکوه، روستای تماجان واقع شده و این اثر در تاریخ ۲ آبان ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت ۱۰۶۶۳ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

 

 

 

غار تلابون گورج

غار تلابون یکی از غارهای استان گیلان است که در یک کیلومتری شرق روستای “گورَج” از توابع شهرستان املش قرار دارد.

این غار در دامنه پرشیب یک صخره‌ واقع شده و فاصله آن تا قلعه شاه‌نشین گورج که در رأس کوه بنا شده، 200 متر می‌باشد و تا عمق دره، 300 متر فاصله دارد.

دهانه غار تلابون به سوی شمال، ارتفاع آن 3 متر و عرض آن بیش از 1 متر می‌باشد. عمق غار 15 متر است که در انتها به بریدگی صخره‌ای می‌رسد و به نظر می‌رسد این بریدگی افقی، عمق غار را به دو طبقه تقسیم نموده است.

این غار در حال حاضر به عنوان محلی برای نگهداری دام‌های اهالی روستا مورد استفاده قرار می‌گیرد.. در طی زمان‌های مختلف، درون این غار حفاری‌های غیرمجاز صورت گرفته به طوری که در بخش‌هایی از کف غار، به هم ریختگی‌هایی دیده می‌شود.

از آنجا که در دهانه غار آثار استخوان به صورت پراکنده دیده ‌شده، احتمال داده می‌شود که این غار در گذشته‌های دور، سکونتگاه انسان بوده است.

لازم به ذکر است که کلمه «تلا» به معنی کوه سنگی و «بون» به معنای زیر کوه می‌باشد. نام این کوه به صورت «طلابن» نیز نوشته می‌شود. در بالادست این غار، غار دیگری به نام “مگس تله” وجود دارد که محل جمع‌آوری زنبور عسل و آشیانه عقاب‌ها بوده است.

 

غار هفت خم تله سیاه کوه

غار هفت خم تله سیاه کوه مربوط به دوران‌های تاریخی پس از اسلام است و در شهرستان املش، بخش رانکوه، روستای “سیاه کوه” واقع شده و این اثر در تاریخ ۲ بهمن ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت ۱۰۷۳۲ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

 

 

 

 

 

غار سیاه استخر

‎گیلان ، املش ، روستای سیاه استخر

این غار در روستای سیاه استخر از توابع شهرستان املش قرار دارد و از جاذبه های طبیعی و گردشگری استان گیلان است.

 

 

 

 

 

برج تاریخی میل امام

آدرس: ایران، گیلان، املش، 1کیلومتری شمال شرق روستای امام

این اثر در تاریخ ۲ آبان ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت ۱۰۶۴۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. میل اُمام که در میان مردم منطقه به برج امام و همچنین آتشکده‌ی دوران ساسانی معروف است، در فاصله یک کیلومتری شمال شرق روستای قدیمی و زیبای اُمام، از توابع دهستان سمام، بخش رانکوه، شهرستان املش قرار دارد و دسترسی به آن از روستای سمام امکان پذیر است ..
میل امام بلندترین نقطه کوه سومان سرا، در ارتفاع ۲۰۰۰ متری سطح دریا قرار دارد. شکل این میل، استوانه‌ای است. روی سراسر بدنه‌ ی خارجی را با گچ غربالی و درشت سفید کرده بودند تا از دور نمایان شود. این برج را باید جزء برج های راهنما دانست.
در فرهنگ جغرافیای ایران آمده است که در اطراف این میل بقایای ابنیه‌ی قدیمی از قبیل آجر و سفال مشاهده شده است،